Xinhua Yorumu: BRICS, küresel dinamikler değiştikçe cazibe kazanıyor

Türkiye Gelişmekte Olan Ülke statüsünde olmasına rağmen, basında Johannesburg’da toplanan BRICS zirvesine çok az ilgi vardı.  Halbuki, yeni hedefi Körfez Ülkeleriyle birlikte yeni  bir güç bloğu oluşturarak Batı – Doğu Soğuk Savaşından uzak durmak isteyen Erdoğan’ın zirveye katılmasını beklerdim.

Finas basını Jackson Hole’de Powell’ın ağzından çıkacak her kelamın izini sürsün, bizler asıl önemli olana yoğunlaşalım. BRICS yeni bir güç bloğu olabilir mi?  ABD ve daha az ölçüde Avrupa hegemonyasında olan Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü ve IMF gibi ulus-üstü düzenleyici kurumların yerini alacak yapılar inşa edebilir mi?  Yeni kurulan BRICS Kalkınma Bankası Gelişmekte Olan Ülkelerin özellikle   iklim değişikliğiyle mücadele gereksiniminden kaynaklanan finansman ihtiyaçlarına çare olur mu? Hayatta tek gerçeklik yok, tercüme ettiğim bu makale Beijing’in sesi olan Xinhua’nın görüşünü yansıtıyor.

Başlangıcından bu yana on yedi yıl geçen BRICS, Afrika ile ortaklığına öncelik vererek ve Küresel Güney’i desteklemedeki rolü üzerinde kafa yorarak yıllık zirvesini benzeri görülmemiş bir ölçekte Güney Afrika Cumhuriyeti’nde topluyor.

Zirve, hem üç yılı aşkın bir süredir BRICS’in ilk yüz yüze toplantısı olması hem de gelişmekte olan beş büyük ulusal ekonominin (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) dışında biriken Gelişmekte Olan dünya tecrübelerini  bir araya getirmesi açısından önemli.

Dünya, Afrika ülkelerini küresel ekonomide daha büyük bir pay için bir araya getiren ve küresel yönetişimdeki önemli boşluğu doldurmaya yönelik bu yılki zirveyi yakından takip ediyor.

İran, Suudi Arabistan, Arjantin ve Bangladeş dahil 40’tan fazla ülke BRICS üyeliği niyetlerini beyan etti. Başlangıçta gelişmekte olan beş pazardan oluşan gruplaşmaya katılmak için sıraya giren adayların artan listesi, grubun cazibesini ve kapsayıcılığını anlatıyor.

Bu çok iddialı bir girizgah değil. BRICS ülkeleri, 3,2 milyardan fazla toplam nüfusa sahip; yanı dünyanın yaklaşık 8 milyarlık nüfusunun yaklaşık yüzde 40’ını oluşturmakta. Birlikte, küresel GSYİH’nın dörtte birini temsil ediyorlar ve dünya ticaretinin yüzde 16’sını oluşturuyorlar.

BRICS, bu yılki müzakerelere Afrika ülkelerini dahil ederek, çok taraflılık ve ortak kalkınmanın Küresel Güney’i de içermesi gerektiği mesajını veriyor. Gelişmekte olan bu pazarlar, küresel büyüme için önemli bir itici güç haline geliyor ve daha demokratik uluslararası ilişkileri teşvik ediyor.

Boston Üniversitesi Küresel Kalkınma Politikası Merkezi’nde kıdemli bir araştırmacı olan Rebecca Ray, “BRICS, başka hiçbir yerde karşılanmayan bir talebi değerlendirdi” dedi. Pek çok kişi ve ülke, Batı’nın egemen olduğu bir dünya tarafından yeterince değer verilmediğini veya geride bırakıldığını hisseden büyük bir gelişmekte olan ülke grubu için temsilini genişletirken bu “BRICS Plus”a umutlarını bağlıyor.

Halihazırdaki dünya düzeni arızalı. Örneğin pandemi, kökleşmiş yapısal eşitsizlikleri ve aciz ve kayıtsız bir Batı’yı ortaya çıkardı. Diğer Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri arasında  yer alan ortaklaşa küresel  iklim tepkisi Batı tarafından ciddiye alınmıyor bile. Varlıklı ve yüksek becerili gelişmiş ülkelerin, güvenilir bir liderlik sergileyip çetin küresel koşulları birlikte  aşma vaatlerini gerçekten yerine getirip getiremeyeceği sorgulanıyor.

Koronavirüsün şoklarından, devam eden  Ukrayna krizinden ve ABD Merkez Bankası’nın agresif faiz artışlarından sersemleyen Küresel Güney, aklını başına topladı: Tek geçerli çıkış yolu kendi kendini güçlendirmek ve aynı fikirde olan uluslarla aynı gemide yelken açmak.

Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar, toplantıya katılanları “dünyanın çok kutuplu olduğu ve yeniden dengelenmekte olduğu konusunda güçlü bir mesaj göndermeye” çağırdı.

BRICS, şeffaflık, adalet ve hakkaniyetten yoksun kusurlu küresel sistemi düzeltmeye yardımcı olabilecek bir mekanizma olarak giderek daha fazla ilgi görülüyor.

Küresel Güney’deki birçok ülke, ABD liderliğindeki bir dizi ittifakın hakim olduğu ve bölücü jeopolitik sorunların gölgelediği mevcut dünya düzenine bir alternatif arıyor. Gözden kaçan kalkınma hakları için seslerini yükseltmeleri için BRICS ülkelerine bakıyorlar.

Yıllar içinde işbirliği, Yeni Kalkınma Bankası tarafından desteklenen birçok cephede genişledi. 2015 yılında kurulan banka, altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projeleri için kaynakları seferber eden destekleyici bir kuruluştur.

Banka tarafından bu yılın başlarında açıklanan rakamlar, toplam değeri 33,2 milyar ABD doları olan yüze yakın projeyi onayladığını, bunun üye ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişimine önemli ölçüde katkıda bulunduğunu gösterdi.

Bu arada BRICS üyeleri, dijitalleşme, sanayileşme ve yenilikçilik alanlarında işbirliğini derinleştirmek için yeni sanayi devrimi konusunda bir ortaklığı savundu. Bu, sınırötesi mal ve hizmet akışını canlandırmayı ve korumacı teknoloji kısıtlamaları ve Batı’dan artan ayrıştırma hamleleri arasında endüstriyel ve tedarik zincirlerini dengelemeye yardımcı oluyor.

Nitekim BRICS ülkeleri kapalı bir kulüpte ya da dışlanmış bir çevrede değil, karşılıklı destek ve kazan-kazan işbirliğine dayanan büyük bir aile içinde toplanıyor. Bu özelllik kendisini, sadece kendine hizmet eden veya Soğuk Savaş felsefesini savunan  diğer birçok gruplamadan ayırır.

İcra Direktörü Carlos Maria Correa, “BRICS’in dikkate alması gereken kilit konulardan biri küresel yönetişimdir. Adaletsiz ve asimetrik olan mevcut sistemi değiştirmeye ihtiyaç var. Özellikle, finansal sistemin mimarisinin büyük bir reforma ihtiyacı var.” dedi.

Yıllar süren evrilme süreci boyunca BRICS, çeşitlilik içinde ilham verici bir uyum modeli olduğunu kanıtladı ve farklı çıkarlara ve kültürlere sahip ülkelerin ortak isteklerine hizmet eden bir bütün oluşturabileceğini örnekledi.

Dünyanın çoğu zaman görmezden gelinen uluslarının küresel meselelerde söz sahibi olmasının zamanı geldi. Johannesburg’daki BRICS zirvesi başlamak için mükemmel bir yer.■

Kaynak:  Xinhua Commentary: BRICS gains charm as global dynamics shift