New York Times: Orta Doğu Savaşı ‘Kırılgan’  Dünya Ekonomisini Tehdit Ediyor

İsrail’in Gazze’de genişleyen askeri operasyonlarının bölgesel bir çatışmaya dönüşebileceğine dair korkular, küresel ekonominin görünümünü bulandırıyor, büyümeyi yavaşlatma ve enerji ve gıda fiyatlarındaki artışı yeniden alevlendirme tehdidi oluşturuyor.

Yerküre, aralarında Kovid-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin de bulunduğu üç yıllık ekonomik şokların ardından nefesini yeni yeni toparlamaya başlıyordu. Can yakan enflasyon düşüyor, petrol fiyatları istikrara kavuşuyor ve 2023 başında tahminlere hakim olan global durgunluk erteleniyordu ki….

Savaş yayılırsa, küresel durgunluk hortlar

Artık  önde gelen uluslararası finans kurumları ve kurumsal yatırımcılar, kırılgan toparlanmanın yerini bunalıma bırakabileceği konusunda uyarıyor.

Dünya Bankası baş ekonomisti Indermit Gill, Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaşların petrol ve gaz fiyatları üzerindeki etkisine atıfta bulunarak, “İlk kez aynı anda iki enerji şoku yaşıyoruz” dedi.

Bu fiyat artışları yalnızca ailelerin ve şirketlerin satın alma gücünü zayıflatmakla kalmıyor, aynı zamanda gıda üretiminin maliyetini de yükselterek özellikle Mısır, Pakistan ve Sri Lanka gibi gelişmekte olan ülkelerde yüksek düzeyde gıda güvensizliğine katkıda bulunuyor.

Borç krizi de gündemde

Nerdeyse tüm  ülkeler halihazırda alışılmadık derecede yüksek borç seviyeleri, zayıf özel  sektör yatırımları ve global ticarette son elli yılın en yavaş toparlanmasıyla mücadele ediyor. Eşzamanlı ve birbirini besleyen şoklar krizden çıkış yolunu daha da zorlaştırıyor. Merkez bankalarının enflasyonu kontrol etmek için  faizleri yükseltmesi, krediye erişimi ve  yüksek riskli borçluların temerrütten kurtulmasını zorlaştırdı.

Gill, “Bunların hepsi aynı anda oluyor” dedi. “Dünya ekonomisinin en kırılgan dönemeçlerinden birindeyiz”

Gill’in değerlendirmesi diğer uzmanlar  da paylaşıyor. JPMorgan Chase’in CEO’su Jamie Dimon geçen ay “bu, dünyanın onlarca yıldır gördüğü en tehlikeli zaman olabilir” dedi; ve Gazze’deki çatışmayı “Batı dünyası için en önemli şok” olarak nitelendirdi.

Son dönemde yaşanan ekonomik sıkıntılar, kıtalara yayılan jeopolitik çatışmaların derinleşmesiyle körüklendi. ABD ile Çin arasında teknoloji transferi ve güvenlik konusunda yaşanan gerginlikler, iklim değişikliği, borçların hafifletilmesi veya yayılma  tehlikesi arzeden bölgesel ihtilafların üzerinde birlikte çalışma çabalarını karmaşıklaştırıyor.

Ağır basan siyasi kaygılar aynı zamanda faiz oranları veya bütçe harcamalarının ekonomiyi dengelemekte  kullanılması gibi geleneksel araçların daha az etkili olabileceği anlamına da geliyor.

Büyük güçler savaşın yayılmasını istemiyor

İsrail ile Hamas arasındaki acımasız çatışma halihazırda binlerce sivilin hayatına mal olurken, iki tarafa da büyük acılar yaşatıyor. Yine de çoğu analist, çatışmanın kontrol altına alınması durumunda dünya ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerinin muhtemelen sınırlı kalacağı konusunda hemfikir.

Fed  başkanı Powell Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Orta Doğu’daki çatışmanın ABD üzerinde önemli ekonomik etkiler yaratma yolunda olup olmadığı şu aşamada net değil” dedi, ancak şunları ekledi: “Bu Orta Doğu’nun inanılmaz derecede önemli olmadığı anlamına gelmez.”

Orta Doğu petrol üreticileri, Mısır ve Suriye liderliğindeki bir koalisyonun İsrail’e saldırmasının ardından Arap uluslarının üretimi büyük ölçüde kestiği ve ABD ile diğer bazı ülkelere ambargo uyguladığı 1970’lerde olduğu gibi piyasaya hakim değiller.

Artık ABD dünyanın en büyük petrol üreticisi. Alternatif ve yenilenebilir enerji kaynakları dünyanın enerji karışımının daha fazlasını oluşturmakta.

Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi direktörü Jason Bordoff, “Orta Doğu son derece değişken, belirsiz ve korkutucu bir durum” dedi. Ancak Basra Körfezi’ne atıfta bulunarak şöyle devam etti: “ABD, Avrupa, İran ve diğer körfez ülkeleri gibi aktörler çatışmanın İsrail ve Gazze’nin ötesine yayılmasının kimsenin çıkarına olmadığını kabul ediyor.”

Bordoff, yanlış adımlar, zayıf iletişim ve yanlış anlamaların, ülkeleri istemeseler bile gerilimi tırmandırmaya itebileceğini ekledi.

Kötü senaryoda Brent $150/varil!

Sebepleri ne olursa olsun, küresel petrol arzında sürekli  düşüş stagflasyon olarak bilinen lanetli bir kombinasyonu hortlatabilir.

EY-Parthenon baş ekonomisti Gregory Daco, savaşın genişlediği en kötü senaryonun petrol fiyatlarının 85 dolardan varil başına 150 dolara yükselmesine neden olabileceğini söyledi. Durgunluk, hisse senedi fiyatlarındaki düşüş ve küresel ekonominin 2 trilyon dolarlık çıktı kaybına dikkat çekerek, “Bu senaryonun küresel ekonomik sonuçları ciddi” diye uyardı.

Şu anda hakim olan ruh hali, yatırım kararları üzerinde baskı oluşturan ve işletmelerin gelişmekte olan pazarlara açılmasını engelleyebilecek belirsizlik. Borçlanma maliyetleri hızla yükseliyor. Brezilya’dan Çin’e kadar pek çok ülkedeki şirketlerin borçlarını yeniden finanse etmekte sorun yaşaması bekleniyor.

Danışmanlık şirketi Oxford Economics’e göre, Mısır, Nijerya ve Macaristan gibi gelişmekte olan pazarlar pandeminin en kötü yaralarını  yaşadı. Bu da tahmin edilenden daha düşük bir büyümeyle sonuçlandı.

Gelişmekte Olan Ülkeler çok zor durumda

Orta Doğu’daki çatışmaların yanı sıra ekonomik sıkıntılar da bu bölge ve Kuzey Afrika’dan Avrupa’ya giden göçmen akışını artırabilir. Ekonomik durgunluğun eşiğine gelen AB, mali yardımların artırılması ve göçün kontrol altına alınması konusunda Mısır’la müzakerede.

Petrol ithalatının yarısını Basra Körfezi’nden alan Çin, emlak piyasasındaki çöküşle ve yaklaşık 30 yılın en zayıf büyümesiyle mücadele ediyor.

Buna karşın ABD, güçlü büyümesiyle uzmanları şaşırttı. Temmuz’dan Eylül’e kadar ekonomi, yavaşlayan enflasyon, biriken tasarrufların harcanması ve güçlü işe alımların etkisiyle yıllık yüzde 5’in biraz altında büyüdü.

Coşkulu tüketiciler tarafından desteklenen Hindistan, mevcut mali yılda tahmini yüzde 6,3 büyüme ile iyi bir performans sergileme yolunda ilerliyor.

Sahra-altı Afrika 10 yıl kaybetti

En kasvetli beklentiye sahip bölge, İsrail ve Gazze’de çatışmalar başlamadan önce bile bu yıl toplam üretimin yüzde 3,3 düşeceği tahmin edilen Sahra Altı Afrika’ydı. Dünya Bankası’nın yıllık Küresel Ekonomik Beklentiler raporunu sunan Ayhan Köse, bölgede gelirlerin petrol fiyatlarının düştüğü 2014’ten bu yana artmadığını söyledi.

Köse bir röportajında ​​”Sahra Altı Afrika zaten kayıp bir on yıl yaşadı” dedi. Şimdi “başka bir kayıp on yılı düşünün.”

Enerji piyasaları açısından ise Orta Doğu’da yaşananların Orta Doğu’da kalmayacağını ifade etti. “Küresel etkileri olacak!”

Kaynak: Risk of a Wider Middle East War Threatens a ‘Fragile’ World Economy