Dünya Ekonomisi
Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması nedir? Rusya anlaşmadan neden ayrıldı?
Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın ana gündemi olduğu Soçi Zirvesi Erdoğan ve Putin’in katılımıyla gerçekleşti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Karadeniz kıyılarındaki Soçi şehrinde görüşme gerçekleştirdi. “Soçi Zirvesi” adıyla gündeme gelen iki ülke liderinin görüşmesinde taraflar kamuoyunun da bildiği sözleri yinelediler. Putin şartlar yerine gelirse varım derken, bilindiği üzere Erdoğan da tahıl koridorunun devamında yana olduğunu belirtti.
Ukrayna da, Rusya da dünyanın birçok bölgesinde, özellikle de Afrika, Orta Doğu ve Asya’da ihtiyaç duyulan buğday, arpa, ayçiçek yağı ve diğer gıda ürünlerinin başlıca küresel tedarikçileri. Ukrayna büyük bir mısır ihracatçısı iken Rusya gübre ihracatı konusunda kritik pozisyonda.
Savaş nedeniyle Ukrayna’dan kesintiye uğrayan sevkiyatlar, küresel gıda krizini şiddetlendirdi ve dünya genelinde tahıl fiyatlarının yükselmesine neden oldu. Gıda krizinin önüne geçmek amacıyla, Temmuz 2022’de Birleşmiş Milletler ve Türkiye’nin aracılığında Tahıl Koridoru Anlaşması imzalandı. Anlaşma, Rusya’nın savaşına rağmen yaklaşık 36 milyon ton tahıl ve diğer ürünlerin üç Ukrayna limanından güvenli bir şekilde çıkmasına izin veriyordu. Anlaşma, Ukrayna limanlarına giren ve çıkan gemilerin saldırıya uğramayacağına dair güvence sağlıyordu. Gemiler Rus, Ukraynalı, BM ve Türk yetkililer tarafından kontrol edilerek sadece gıda taşıdıklarından emin olunuyordu.
ANLAŞMA KAÇ DEFA UZATILDI?
Her dört ayda bir uzatılması öngörülen anlaşma, savaşın ortasında bir umut ışığı olarak görüldü ve dört kez yenilendi. 17 Kasım 2022’de sonlanacak olan anlaşma, ilk etapta 120 gün uzatıldı. Mart 2023’te 60 gün süreyle yenilendi ve son olarak Mayıs 2023’te 60 gün daha uzatılarak 18 Temmuz tarihinde Rusya’nın tek taraflı çekilmesiyle sona erdi.
RUSYA, TAHIL KORİDORU ANLAŞMASI’NDAN NEDEN AYRILDI?
Temmuz 2022’de varılan mutabakat kapsamında Rus ürünlerinin dolaşımının da kolaylaştırılması hedefleniyordu. Ancak Rusya, ülkesinin gıda ve gübre ihracatının önündeki engelleri kaldırmayı vaat eden paralel bir anlaşmanın yerine getirilmediğini iddia ederek anlaşmadan çekildi.
Euronews’in konuyla ilgili derlediği habere göre Moskova, geçen yıldan bu yana rekor miktarda buğday sevk etmesine rağmen, nakliye ve sigorta konusundaki kısıtlamaların tarımsal ticaretini engellediğinden şikayet ediyor.
Değerlendirme haberinin devamında ise şu ifadelere yer verildi:
TÜRKİYE NEDEN ARACI OLDU?
Putin’in girişimden çekilmesinden bu yana Erdoğan defalarca Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın bazı bölgelerinde gıda krizini önlemeye yardımcı olan düzenlemeleri yenileme sözü verdi.
Erdoğan, Ukrayna’da 18 aydır süren savaş boyunca Putin ile yakın ilişkilerini sürdürdü. Türkiye, işgalinin ardından Rusya’ya yönelik Batı yaptırımlarına katılmadı ve Rusya’nın denizaşırı ticareti için ana ticaret ortağı ve lojistik merkezi olarak ortaya çıktı.
Öte yandan NATO üyesi olarak Türkiye silah göndermek, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile görüşmek ve Kiev’in NATO’ya katılma teklifini desteklemek suretiyle Ukrayna’ya desteğini gösterdi.
TÜRKİYE NEDEN ARACI OLDU?
Putin’in girişimden çekilmesinden bu yana Erdoğan defalarca Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın bazı bölgelerinde gıda krizini önlemeye yardımcı olan düzenlemeleri yenileme sözü verdi.
Erdoğan, Ukrayna’da 18 aydır süren savaş boyunca Putin ile yakın ilişkilerini sürdürdü. Türkiye, işgalinin ardından Rusya’ya yönelik Batı yaptırımlarına katılmadı ve Rusya’nın denizaşırı ticareti için ana ticaret ortağı ve lojistik merkezi olarak ortaya çıktı.
Öte yandan NATO üyesi olarak Türkiye silah göndermek, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile görüşmek ve Kiev’in NATO’ya katılma teklifini desteklemek suretiyle Ukrayna’ya desteğini gösterdi.
TÜRKİYE, RUSYA’YI İKNA EDEBİLİR Mİ?
Rusya ile Türkiye’nin inişli çıkışlı seyreden ilişkileri AP şöyle özetledi:
Erdoğan’ın temmuz ayında Rusya tarafından yakalanan ve savaş süresince Türkiye’de kalmaları şartıyla teslim edilen beş Ukraynalı komutanın evlerine dönmelerine izin vererek Moskova’yı kızdırdı.
Her iki lider de yirmi yılı aşkın bir süredir iktidarda. 2016’da başarısız olan darbe girişiminin ardından Putin’in Erdoğan’a desteğini sunmasıyla iki lider arasında yakın bir ilişkinin geliştiği belirtiliyor.
Geleneksel rakipler olan Türkiye ve Rusya, ticaret seviyeleri yükseldikçe ve Türk Akımı doğalgaz boru hattı ve Türkiye’nin ilk nükleer santrali gibi ortak projelere giriştikçe daha da yakınlaştı. Ankara’nın Moskova ile ilişkileri Batılı müttefiklerini sık sık endişelendirdi. 2019 yılında Rus yapımı hava savunma füzelerinin satın alınması, Washington’un Türkiye’yi ABD liderliğindeki F-35 savaş uçağı programından çıkarmasına yol açtı.
Enerji, savunma, diplomasi, turizm ve ticaret gibi alanlarda Rusya-Türkiye ilişkileri, iki ülkenin Suriye, Libya ve Karabağ’daki çatışmalarda karşıt taraflarda yer almasına rağmen gelişti.
Putin, Erdoğan’ın yeniden göreve seçildiği mayıs ayından bu yana, başta Wagner grubunun haziran ayında ilan ettiği kısa ömürlü silahlı isyan olmak üzere, kendisini daha az güvenilir bir ortak olarak gösterebilecek iç sorunlarla karşı karşıya kaldı.
PARA ANALİZ
