ANALİZ: İsrail-Hamas savaşı petrol fiyatlarını nasıl etkileyecek?

The Guardian’ın ekonomi editörü Larry Elliot Hamas’ın İsrail’e saldırmasını ardından İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırısının küresel ekonomiye verdiği hasarı analiz etti. “İsrail-Hamas savaşı petrol fiyatlarını ve küresel ekonomiyi nasıl etkileyecek?” başlığıyla kaleme aldığı yazısında İsrail’deki çatışmalara Hizbullah’ın dahil olması halinde petrolün 150 dolar olacağını ileri süren Elliot’un analiz yazısı şöyle:

Hamas’ın İsrail’e yönelik ölümcül saldırısının boyutu ortaya çıktığı anda finans piyasalarında uyarı zilleri çalmaya başladı ve bunun nedenini anlamak kolaydır.

Jeopolitiğin temel kurallarından biri, resesyonların petrol fiyatlarındaki keskin yükselişten kaynaklandığı ve ham petrol maliyetinin Orta Doğu’daki olaylara duyarlı olduğudur.

O halde İsrail ile Hamas arasındaki savaşın, senaryo planlayıcılarının dünyanın dört bir yanından maliye bakanları ve merkez bankası yöneticileri tarafından sorulan soruyu yanıtlamak için çalıştığı anlamına gelmesine şaşmamalı: Durum ne kadar kötü olabilir?

Uluslararası Para Fonu’nun genel müdürü Kristalina Georgieva geçen hafta, kuruluşundaki analistlerin küresel ekonomiye yönelik bir sonraki büyük şoku planlamak amacıyla “düşünülemeyeni düşündüklerini” söyledi.

Aslına bakılırsa, şu anda Gazze’de yerel (korkunç da olsa) bir çatışmanın çok daha ciddi bir şeye dönüşme riski aslında “düşünülemez” kategorisine girmiyor. Pek çok tarihi örnek var.

Hamas’ın saldırı düzenlemek için geçen Cumartesi bir haftayı seçmesi muhtemelen bir tesadüf değildi, çünkü bugün, Suriye ve Mısır’ın İsrail’e ortak saldırısı olan Yom Kippur savaşının – neredeyse bugün – başlamasının 50. yıldönümüydü. Savaş sonrası küresel büyüme sona erdi.

İsrail’in 1973’teki karşı saldırısı, OPEC kartelinin petrol ambargosuna yol açtı; bu, ham petrol fiyatının dört kat artmasına, tüketici fiyatlarının sarmal bir şekilde yükselmesine ve işletme maliyetlerinde büyük bir artışa yol açtı. Yüksek enflasyonun ardından hızla artan işsizlik geldi. Artan yaşam maliyeti ile büyümedeki çöküşün karışımını tanımlamak için yeni bir kelime türetildi: stagflasyon.

OPEC artık baskın bir güç değil ve küresel ekonomi de 1970’lerin başındaki kadar petrole bağımlı değil. New York’taki Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi, elli yıl önce dünyanın 1000 dolar değerinde gayri safi yurt içi hasıla üretmek için bir varilden biraz daha az petrol kullandığını belirtti. 2019 itibarıyla bu rakam %56 düşüşle 0,43 varil oldu. Araştırma merkezi, “Petrol çok daha az önemli hale geldi ve insanlık onu kullanmada daha verimli hale geldi” dedi.

Bununla birlikte, petrol hala önemini koruyor ve bu nedenle Orta Doğu’daki olaylar bu kadar dikkatle izleniyor.

SENARYO 1: PETROL 93 DOLAR

İlk senaryo ve küresel ekonomi için en iyi senaryo, savaşın İsrail’in Gazze Şeridi’ne kara saldırısıyla sınırlı kalmasıdır. Bu koşullar altında, petrol fiyatları mevcut varil başına 93 dolar (76 £) seviyesinde istikrar kazanacak ve yakında düşmeye başlayabilir. IMF, petrol fiyatlarındaki sürekli %10’luk artışın küresel ekonomik büyümeyi yüzde 0,15 puan azalttığını ve bir sonraki yıl enflasyona 0,4 puan eklediğini tahmin ediyor. Dünya emtia piyasalarında bir varil ham petrolün maliyeti şu anda Hamas saldırısı öncesine göre yaklaşık %10 daha yüksek.

SENARYO 2: PETROL 150 DOLAR

İkinci senaryo, İsrail’in kuzey sınırında Lübnan’daki İran destekli Hizbullah güçleriyle çatışmalarla başlayıp sonunda İran’ı çatışmanın içine sürükleyecek daha geniş bir bölgesel çatışmayı içeriyor. ABD’li uçak gemisi gruplarının Doğu Akdeniz’e varması, Washington’un bunun için ihtimaller yarattığını gösteriyor.

Araştırma şirketi Capital Economics’ten ekonomist Nicholas Farr şunları söyledi: “İran destekli Hizbullah, İsrail’le Lübnan’dan karşılıklı füze ateşine girdi ve bu, çatışmada yeni bir cephe açma potansiyeline sahip. İran’ın savaşa çekilmesi, enerji arzını kesintiye uğratarak ve petrol fiyatlarını yükselterek büyük küresel riskler yaratacaktır. LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) ihracatında kesinti olması durumunda doğal gaz fiyatları da etkilenebilir.”

OMFIF düşünce kuruluşu için yazan ekonomist ve çapraz çalışma arkadaşı Meghnad Desai , Lübnan, Mısır ve Suriye’nin yanı sıra diğer Arap devletlerinin de karıştığı daha geniş bir bölgesel çatışmayı tasavvur edebildiğini söyledi. Bu koşullar altında Lord Desai, petrol fiyatının varil başına 150 dolara yaklaşabileceğini, bunun da ABD ve Avrupa’da enflasyonu tekrar çift haneli rakamlara gönderebileceğini söyledi. Küresel durgunluk tehdidi, merkez bankalarının faiz oranlarını düşürmesine ve niceliksel genişleme programlarını yeniden başlatmasına neden olacaktır.

Petrolün varil başına 150 dolara ulaşması için, küresel piyasalara ham petrol akışının, muhtemelen dünya arzının neredeyse %20’sinin günlük olarak aktığı Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasıyla kesilmesi gerekecek . İskandinav finansal hizmetler grubu SEB’in baş emtia analisti Bjarne Schieldrop şunları söyledi: “Korku, çatışmanın kontrolden çıkması ve sonunda gerçek arz kaybına yol açması ve İran’ın en fazla risk altında olması.” Schieldrop’a göre, son günlerde görülen türden jeopolitik risk primleri, fiili arz kesintileri meydana gelmediği sürece kısa ömürlü olma eğiliminde.

Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı ve OPEC’in temel taşı olan Suudi Arabistan’ın oynayacağı kritik bir rol olacak. Ham petrolün maliyetini yüksek tutmakta çıkarı var, ancak petrol fiyatlarının çökmesine yol açacağı için derin bir küresel durgunluğa neden olacak kadar yüksek değil. Petrol akışını sürdürmesi için Riyad’a Washington’dan ve başka yerlerden baskı gelecek.

Son olarak, tarihçi Niall Ferguson’un taslağını çizdiği kıyamet senaryosu var; bu senaryoda Çin, Tayvan’a abluka uygulamak için krizden yararlanıyor ve bunu yaparak Orta Doğu’daki bölgesel çatışmayı üçüncü dünya savaşına tırmandırıyor. Geleneksel yöntemlerle mücadele edilse bile, dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki askeri çatışma, küresel tedarik zincirlerinin kopmasına, güvenin sarsılmasına ve varlık fiyatlarının düşmesine yol açacaktır. Bunun ikinci bir Büyük Bunalım’a kadar varabilecek feci ekonomik sonuçları olacaktır.

PARA ANALİZ