Prof. Dr. Mehmet Hasan EKEN: Asgari Ücret ve İnsan Hakları

Bugünlerde asgari ücretin kaç liraya yükseltileceği konusu ülke gündemine oturmuş durumda.

Neden mi?

Türkiye’de asgari ücretle çalışanların toplam çalışanlara oranı %57 olarak Bloomderg’in 29 Haziran 2022 tarihli haberinde verilmişti. O tarihten beri ekonomideki kötü gidiş nedeniyle bu oranın daha da yükselmiş olduğu açıktır.

Yani her 100 çalışandan en az 57’si asgari ücretle çalışıyor. Eylül 2022 verilerine göre Türkiye’de istihdam edilenlerin sayısı 31.4 milyon olarak açıklanmıştı.

Bu verilere göre asgari ücretle çalışanların sayısı en az 17.9 milyon kişi ediyor. Ortalama hane sayısı 3.2 olduğuna göre demek ki Türkiye’de asgari ücretin ilgilendirdiği nüfus kabaca en az  milyon olarak hesaplanabilmektedir. Bu da Türkiye nüfusunun %67’sine denk gelmektedir.

İşte bu nedenle asgari ücret görüşmeleri ülke gündeminde yer almakta ve önem verilmektedir.

Bugün net asgari ücret 5.500 TL olarak ödenmektedir. 2023 yılı için TÜRKİŞ’in istediği asgari ücret ise 7.786 olarak haber kanallarına düştü. DİSK ise asgari ücretin 13.200 TL olması gerektiğini ifade etti.

TÜRKİŞ’in 27 Ekim 2022 açıklamalarına göre açlık sınırı 7.425 TL ve 4 kişilik bir aile için yoksulluk sınırı ise 24.185 TL olarak ifade edildi.

Buna göre TÜRKİŞ tarafından 2023 yılı için istenen asgari ücret açlık sınırının 361 TL üzerindeyken yoksulluk sınırının ise 16.399 TL altında olmaktadır. DİSK’in talebi ise açlık sınırının 5.775 TL üzerindeyken ve yoksulluk sınırının ise 10.985 TL altında kalmaktadır.

Ancak yükselen enflasyon oranı düşünüldüğünde 2023 yılının ilk aylarında asgari ücret hızla açlık sınırının altına gerileyecek ve yoksulluk sınırıyla arasındaki fark daha da açılacaktır.

Birleşmiş Milletler tarafından 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 22 ila 25. maddeleri çalışma hayatına ilişkindir.

Madde 23/a “Çalışan herkesin kendisine ve ailesine insanlık onuruna yaraşır bir yaşam sağlayan ve gerektiğinde her türlü sosyal koruma yollarıyla da desteklenen adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır.” denilmektedir.

Evet, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi tavsiye niteliğindedir. Ancak bildirgenin 27 Mayıs 1949 tarihinde resmi gazetede yayımlanmasıyla beraber bildirgenin Türkiye’de hukuki bir zorunluluğa dönüşüp dönüşmediği hususu hukukçulara bırakılarak aşağıdaki değerlendirmelerde bulunmak istiyorum.

1. Asgari ücretin yoksulluk sınırının altında tutulması insan hakları ihlalidir.
2. Asgari ücretin açlık sınırının altında tutulması insan haklarının ağır ihlalidir.
3. Türkiye’de çalışan kesimin en az %57’sinin asgari ücret ile çalışmaya mahkum edilmesi ise deyim yerindeyse insanlık suçudur.

1950 yılından beri her sene İnsan Hakları Günü olarak kutlanan 10 Aralık tarihinde de asgari ücret görüşmelerine devam edilecektir. Evet, asgari ücret görüşmeleri Türkiye’de çok ama çok önemlidir. Sebebi ise Türkiye nüfusunun en az 67’sinin ona bağımlı ve mahkum hale getirilmiş olmasıdır. Ve bu çok ama çok büyük bir sorundur.

Bu nedenle Türkiye’de asgari ücret görüşmeleri ulusal sorun ve/veya gündem olmaktan acilen çıkarılmalıdır.

Bu sorunun kısa vadeli ACİL çözümü için 2023 yılı için Asgari Ücret AÇLIK ve YOKSULLUK sınırları gözetilerek insan onuruna yaraşır bir seviyede belirlenmelidir.

Sorunun kalıcı uzun vadeli çözümü için ise asgari ücretle çalışanların oranı hızla gelişmiş ülkelerdeki gibi %5 seviyesine indirilmeli ve çalışanların ASGARİ ÜCRET mahkumiyeti sonlandırılmalıdır.

5 Aralık 2022

Prof. Dr. Mehmet Hasan EKEN

Türkiye Ekonomik ve Mali Araştırmalar Vakfı Başkanı