Kaya Özyürek: Fed’in Kâr/Zarar Muhasebesi

2 gün önce Fed, 2021 yılında tahmini olarak toplam 107.8 milyar Dolar kâr ettiğini ve bunun 107.4 milyar Dolar’ının ise hazineye aktarıldığını açıkladı. Fed’in ana gelir/gider kalemlerinin neler olduğunu beraber inceleyelim.

Aşağıda Fed’in en son yayınlanan bilançosunun sırasıyla aktif ve pasif tablolarını görmektesiniz.

Aktif tarafına baktığımızda, en başta göze çarpan kalem “Securities Held Outright” olmaktadır. Bu kalem ağırlıklı olarak Fed’in piyasadan satın aldığı Devlet tahvillerini (“U.S. Treasury Securities”) ve İpoteğe Dayalı Menkul kıymetleri (“Mortgage Backed Securities”) içermektedir. Fed’in elde ettiği kâr büyük bir oranda bu hesaplardan gelmektedir.

Ek olarak şunu da belirtelim; bu kalemde belirtilen rakam tüm tahvillerin toplam nominal değerine eşit olmaktadır. Eğer Fed bu menkul kıymetleri nominal değerin üzerinde/altında bir piyasa fiyatından satın alır ise, ilgili prim/iskonto tutarı sırasıyla “Unamortized premiums on securities held outright” ve “Unamortized discounts on securities held outright” kalemlerinde yer alır.

Örneğin, nominal değeri 100 USD olan bir Devlet tahvilini 110 USD’den satın alınır ise aşağıdaki şekilde bir kayıt gerçekleşir:

• Securities Held Outright (U.S. Treasury Securities): +100 USD
• Unamortized premiums on securities held outright: +10 USD

Aynı tahvil 90 USD’den satın alınır ise bu sefer kayıt şu şekilde gerçekleşir:

• Securities Held Outright (U.S. Treasury Securities): +100 USD
• Unamortized discounts on securities held outright: -10 USD

Pasif tarafına baktığımızda ise “Currency in circulation” (dolaşımdaki para), “Reverse repurchase agreements” (ters repo), “U.S. Treasury General Account” (Amerikan hazinesinin Fed’deki hesabı), “Other” (sistemik açıdan önemli kuruluşların Fed’deki hesabı) ve “Reserve balances with Federal Reserve Banks” (Federal Reserve sistemindeki bankalar nezdinde Amerika yerleşikli bankaların hesabı) öne çıkmakta.

Fed için dolaşımdaki para hesabı bir gider kalemi teşkil etmezken ters repo ve Amerikan bankalarının Federal Reserve sistemindeki bankalar nezdinde tuttukları rezerv para hesapları Fed için önemli birer gider unsuru teşkil etmektedirler. Fed, para politikası kapsamında anlık olarak ters repo işlemleri için yıllık %0.05 faiz öderken bankaların kendi nezdinde bulundurdukları hesap için yıllık %0.15 faiz ödemektedir, her iki işlem de geceliktir.

Fed tahvil aldığında, aktif tarafında tahvili kayıt ederken pasif tarafında ise tahvil karşılığı yarattığı yükümlülük olan rezerv parayı ilgili bankaların hesabına geçer, bilançosu genişlemiş olur. Hazine borçlanma yaptığı zaman ise, Fed’in bankacılık sistemine olan yükümlülüğü azalırken (Reserve balances hesabı azalıyor) Amerikan hazinesine olan yükümlülüğü artmış olur (TGA hesabı artıyor), bilançosu sabit kalır. Hazine harcama yaptığında ve/veya tahvil itfası gerçekleştirdiğinde ise, Fed’in hazineye olan yükümlülüğü azalır ve bankalara olan yükümlülüğü artar, bilanço yine sabit kalır. Fed para piyasası fonlarıyla ters repo (RRP) yaptığında ise yine pasif kompozisyonu değişir: ters repo yükümlülükleri artarken bankacılık sistemine olan yükümlülüğü azalma gösterir. Fed, aktif tarafında bulundurduğu menkul kıymetlerden faiz geliri elde ettiğinde pasif kompozisyonu değişir: Amerikan Bankalarına ve/veya hazineye olan yükümlülüğü azalır ve kâr hesabı artar. Fed’in gider yazması durumunda ise Amerikan bankalarına olan yükümlülüğü artar ve kâr hesabı azalır.

Anlaşılacağı üzere Fed’in bilançosunun genişlemesi veya daralmasında rol oynayan en önemli faktörler Fed’in bilançosundaki tahvil stoğunun ve borç verme imkânlarındaki büyüklükleridir. Fed’in tahvil stoğunun ve dolayısıyla “Reserve balances” hesabının pandeminin başından beri keskin bir şekilde artış göstermesi, QE (Quantitative Easing) programı ile ilgilidir. Ters repo hesabındaki artışa önceki yazılarımda değinmiştim.

(Merkez bankalarının bilançoları sadece kriz dönemlerinde genişlemez. Bankaların talep ettiği likidite düzeyi hesaplanır ve ona uygun bir şekilde repo/ters repo ve/veya doğrudan alım/doğrudan satım işlemleri gerçekleştirilir.)

Aşağıda Fed’in son yıllarda hazineye elde ettiği net kârdan ne kadarını aktardığını görebilirsiniz:

Federal Reserve sisteminin hukuki zemini Federal Reserve Act ile şekillenmiştir. Fed, Federal Reserve Act’e uygun olarak temettü dağıtır, hazineye kâr aktarımı yapar.

Önümüzdeki dönemlerde Fed’in bilançosunu daraltmaya başlamasıyla beraber kâr hesabının ve dolayısıyla hazineye aktarılacak tutarın da azalabileceğini söyleyebiliriz. Bunun nedeni, Fed’in bilanço daraltmasına gitmesiyle beraber itfası gelen tahvilleri yeni ihraç edilen tahviller ile çevirmemesi. Fed’in aktif getirileri giderlerinin çok üzerinde. Ancak Fed’in faiz arttırımına gitmesi durumunda rezerv paraya ve repo işlemlerine ödeyeceği faizin yükselmesi ve QT (Quantitative Tightening) neticesinde de tahvil stoğunun daralmasıyla beraber kâr hesabında bir azalma görülmesi muhtemel olmaktadır.

Kaynaklar:

https://www.federalreserve.gov/newsevents/pressreleases/other20220114a.htm

https://www.federalreserve.gov/releases/h41/current/

Kaya Özyürek

Twitter: @financeplumber