Erol Taşdelen: YANLIŞ KARARLAR YATIRIMCIYI VURDU
17 Ekim 2022KOBİ dışı Ticari firmaların, Sanayicinin finansal araçlara ulaşmasındaki zorlukları sık sık yazıyorum. Yatırım kararı alan Sanayici, Leasing yapan firmalar, alınan yanlış kararlar sonucu şaşkınlık yaşıyor. Resmen yatırım kararı aldığına pişman olmuş durumda; nasıl mı? Sıralayalım o zaman birlikte karar verelim. Siz olsanız bu koşullarda yatırım yapar mısınız?
TEŞVİK KOŞULLARI AĞIRLAŞTI
Sık sık Ekonomi Kurmayların da dile getirdiği gibi yatırım teşvikleri hacimsel artışlar yaşanıyor. Normalde, ana kural şudur. Yatırım Teşvik talep eden firmaya genelde 2 yıl gibi bir süre verirsin; yatırımlardan Vergi İndirimi ve kullanacağı kredilerden Faiz Desteği gibi avantajlar alır firma yatırımını desteklemiş olursunuz. Ciddi ve olması gereken destek de budur zaten. Ama son zamanlarda Fabrika İnşaat Yatırımların Teşvik tutarları çok yetersiz oluyor. “Yetersiz” diyoruz zira OSB’ye yerimi almış, yatırım yapacak firmalara bile fabrika inşaatı için yüzde yüz teşvik verilmediği gibi firmaya “en az yatırımın yüzde 20’lik kısmı özkaynaklardan karşıla” deniyor. İyide firma finansal kaynağını %100 sağlayabiliyor ise niçin işletme sermayesini yatırıma kaydırmasını istiyorsunuz? Bu yetmiyor daha büyük sorun “Teşviki kademeli vereceğim şimdilik %10-20’lik teşvik veriyorum” deniyor. Tabi bunu veren otorite bir noktayı kaçırıyor, firma Yatırım için Bankaya kredi başvurusu yaptığında ve Teşvikten de yararlanmak istediğinde “Teşvik alınan tutar üzerinden” Kredi oluşuyor. 100 milyon TL’lik fabrika yapacaksınız firmaya 10 milyon TL Teşvik veriliyor. Banka size 100 milyon lira ya da 80 milyon lira kredi onaylamıyor; en fazla 10 milyon TL kredi veriyor. Sanayici bu para ile fabrika inşaatı nasıl yapılacak? Cevabı yok!
Çözüm: Yatırımın tamamına teşvik, 1-2 yıl süre ile Teşvik ver, o süre içinde fabrika yapılmadı, makina yatırımı yapılmadı ise Teşviki iptal et. Zaten çoğu teşvik böyle idi, “üretim, üretim” denilen dönemden niçin sınırlamalar geldi anlayan yok!
MERKEZ BANKASI VE BDDK KARARLARI YATIRIMCIYI MAĞDUR ETTİ
Bankalar uzun süredir kullanılan Kredileri ile ilgili firmalardan “Döviz almayacaklarına dair Taahhütname” alıyordu. Daha sonra Merkez Bankası ve BDDK TL Krediler ile Döviz alınmaması için ek yaptırımlar yetirdi. Banka Kredisi ile döviz alımı durdu. Dövizli çeklerin döviz olarak hesaba geçilmesi engellendi. Var sayalım TL Yatırım kredisi kullandınız. Yurt dışından Makine alacaksınız. Ödemeyi döviz yapacaksınız ama makine için kullandığınız TL Kredi ile döviz alıp ödeme vadesini bekleyemiyorsunuz. Niçin? Çünkü kredi ile döviz alımı yasak! Altı ay sonra ödeme vadesi geldiğinde kur artışı ek maliyet olarak firmaya yansıyacak. Makine gelip fatura kesilene kadar firma diken üzerinde! Bu riske firmaları nasıl sokarsınız; bu belirsizlik ortamında, makine yatırım kararını firma nasıl alır? Emtia fiyat artışı yanında; İnşaat maliyetleri dövize endeksli hale gelmiş. Fabrika yaptıracaksınız TL Kredi kullandınız, banka “hak edişe göre inşaat yapıldıkça ödeyeceğim” diyor. Yine döviz alamazsınız, inşaat firmasına ödeme de yapamıyorsunuz; dövize endeksli inşaat maliyeti gün ve gün artar ama finans akışını ayarlayamaz inşaat maliyeti iki katına çıkar. Bu ortamda hangi sanayici Fabrika inşaatı kararı alır?
Çözüm: Makine ve Fabrika gibi Yatırım kredileri döviz alım yasağının dışında tutulmalı.
LEASING YATIRMLARI DA ZORA GİRDİ, ESKİ SÖZLEŞMELER İPTAL EDİLEBİLİR
Banka kredileri ile ilgili Merkez Bankası kararları Leasing Firmalarını ve Leasing yatırım sözleşmelerini de kapsıyor. Leasing firmaları iki aydır harıl harıl eski sözleşme yaptığı firmalardan ek Taahhütname topluyor? Niçin! Çünkü, 1 yıl önceye kadar giden ve henüz makinası gelip faturaya bağlanmayan Leasing Sözleşmeleri yasaklara takıldı. Leasing şirketleri de kendini güvenceye alıp sorumluluktan kurtulmak için firmalardan Taahhütname alınıyor. Taahhütnameler neyi kapsıyor. Finansal Kiralama ( Leasing ) yöntemi ile sağlanan finansmanın; vadeli mevduat, Hisse Senedi, Repo işlemleri; altın alım satım ya da BDDK’nın 24.06.2022 ve 10250 sayılı kararı ile 07.07.2022 tarihli 10265 kararında yer alan istisna dışında “döviz alım/satım işlemleri yapmayacağına” yönelik firmalardan Taahhütname alınıyor. Buradaki saçmalıklardan biri Leasing firmaları kullanılan krediyi leasing yapan firmaya değil makine aldığı firmaya / karşı tarafa ödemesi. Leasing yapan firma kredi parasını görmüyor bile, kendi kontrolünde değil ki. Leasing kredisi Leasing firması hesaplarında. Olsun yine de Taahhütname alalım! Taahhütname alan da veren de niçin bunu yaptığını bilmiyor aslında! Döviz varlıkları Aktif Büyüklüğün ya da Cirosundan yüksek olanın %10’ondan fazla olan firmaların Leasing yapması da engellendiği gibi henüz sözleşmesi tamamlanmamış eski sözleşmeler de bu yasak kapsamına alındı iyimi!
Çözüm: Leasing sözleşmeleri genelde makine alımına yönelik olduğu için kredi kısıtlamasını kapsayan Merkez Bankası ve BDDK düzenlemelerin kapsam dışına alınmalı. En azından düzenleme öncesi eski sözleşmeler kapsam dışına çıkarılmalı. Yoksa şuan Leasing Yatırımları tıkanmış, sanayici şaşkın durumda, biline! Kimse eski sözleşmeler yeni uygulamalara ve yasaklara nasıl tabi oldu anlam veremedi! Bu kadarını tahmin de edemezdi zaten!
MERKEZ BANKASI KAYNAKLI YATIRIM KREDİLERİ KULLANILAMAZ HALE GELDİ
Kamu bankaları aracılığı ile; Merkez Bankası kaynaklı 2 yıl ödemesiz, 10 yıl vadeli yatırımcılara, “TCMB Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi” verileceği duyuruldu. Kulağa çok hoş geliyor değil mi? Yatırımın %20’lik kısmının özkaynaklar ile firmadan sağlanması koşuluna rağmen; kredi gayet de uygun koşullar içeriyordu. Zira yatırım OSB’de olur ise ek faiz indirimi, İstihdam yaratıyor ise ek faiz indirimi; İhracat amaçlı ise ek faiz indirimi gibi teşvikleri de kapsıyordu. Şartları sağlamanı halinde; Faiz oranı %10’lara iniyor. Özellikle OSB’lerde yatırım yapacak sanayiciler için gayet de ihtiyaca cevap verecek, piyasada yatırımları canlandıracak koşullarda. Eylül’de kredi kullanım koşulları değiştirildi. Yatırım Kredisinin “İki yıl ödemesiz dönem” demiştik, bunu unutmayın. Yatırımın %20’lik kısmının firma özkaynaklar ile yapılması koşulu yanında kredinin %20’lik dilimler halinde kullandırılacağı, ilk %20’lik dilimden sonra “ikinci %20’lik dilimin verilmesi için ilk taksitin ödenmesi” koşulu getirildi. Eee bu kredi “iki yıl ödemesiz” değil miydi? Bu durumda 100 milyon TL’lik yatırım kredisi kullanacak firma 20 milyon TL ilk dilim Krediyi alacak; ilk taksit iki yıl sonra olacağı için ikinci dilim 20 milyon TL’lik krediyi ilk taksidi ödediği iki yıl sonra alacak. Ne kadar mantıklı değil mi! Abi, direkt “ödemesiz dönem yok” deseydiniz ya! Pratikte uygulanamayacak kredi koşullarını sadece “iki yıl ödemesiz” diye reklamını yaparsınız bu durumda! Fiiliyatta uygulanamayacak kredi!
Çözüm : Fiiliyatta uygulanamayacak kredileri varmış gibi sunmanın anlamı yok. Yatırımcıya şeffaf, uygulanabilir, gerçekten yatırımları destekleyecek kredi koşul ve ortam ve koşullar yaratılmalı.
Yukarıda özetlediğim ortamda kim yatırım kararı alır, yatırım kararı almış olanlar da mağdur edilmiş durumda. Yatırım, Üretimi, İhracatı, İstihdamı diye yola çıkılan bir fotoğraf bu değil. Acilen bu tür mağduriyetler giderilmeli, yatırımcının önü açılmalı. Yoksa, tribünlere şov yamakla kalır; maçı kaybederiz. KOBİ firmalarının banka Krediler içindeki payı tarihi rekora gitmiş. Gayet normal, KOBİ dışı Ticari firmalar kredi kullanacak hali kalmadı ki! İthalatın %50’ni hammadde iken; İSO 500’de kaç sanayici kredi koşulu olarak getirilen NET İHRACATÇI konumda. Bu koşullarda yatırım yapan Sanayicinin heykeli dikilmeli!
Erol TAŞDELEN – Ekonomist, Bankacılık Uzman
Tüm Yazarlar
