Erol Taşdelen: SGK emeklilerininki can da, sandık emeklilerinki patlıcan mı?

Son günlerde Emekli maaş ödeme yarışında Bankaların nasıl bir yarış içine girdiği ve bu yarışın altında yatan nedenlerini daha önce yazmıştım. Emekliler içinde bir grup var ki ciddi mağduriyetler yaşıyor.

SANDIK EMEKLİLERİ AĞIRLIKLI KİMLER?

Sandık Emeklileri hikayesi 1936’lara kadar gidiyor. 1950 ve 1976’larda yeni düzenlemelere tabi oldular.  5510 sayılı kanuna göre, kamu sosyal  güvenlik  sisteminin (önceden SSK şimdi ise SGK ) içinde yer almadıklarından,  bu kapsamda sigortalı sayılmamakta ve sosyal güvenlik primlerini de SGK’ya değil “özel sandıklara” ödeme yapıyorlar.

Bu kapsamda ülkemizde önceden sayıları çok daha fazla olmakla birlikte zamanla çoğu SGK kapsamına alınarak tasfiye edilmiş, günümüzde ise 12 adeti banka (Akbank, Garanti Bankası, İş Bankası , Şekerbank, Yapı Kredi Bankası, Halkbank, Vakıfbank, Ziraat Bankası, TSKB, Esbank, Fortisbank, İmar bankası), 5 adeti sigorta şirketi (Anadolu sigorta, Genel Sigorta, Ankara Anonim Türk Sigorta, liberty sigorta, Milli Reasürans şirketi ) ve 1 adet de TOBB sandığı olmak üzere 18 sandık kalmıştır.

BANKA SANDIK EMEKLİLERİNİN MAĞDURİYETİ NELER?

Bir defa son yıllarda banka Sandıklarından Emekli olabilmek nerede ise imkansız hale getirildi. “Getirildi” diyorum zira, Bankalar arka planda tecrübeli personeli maliyet olarak görüp sektör dışına iterken ön planda Dijitalleşme gibi söylemler, “Performans yalanları” ile çalınan minareye kılıf uydurularak henüz emekli olamamış fakat 20-25 yıl bankada çalışmış tecrübeli personelleri önemli bir kısmını işten çıkardılar. Sandıklarda önemli bir EYT topluluğu oluştu. Bu toplu işten çıkarmalara, BDDK, Çalışma Bakanlığı gibi kurumlar müdahale etmediği gibi göz yumdular. Zira örnek olarak aldıkları Avrupa’da tecrübeli personeli kafanıza göre  işten çıkarılamaz örneğin başta Almanya olmak üzere çoğu ülkede bu yasaktır. Zaten bir bankanın personeli 20 yıl sonra “Performansı düşük” diye çıkarması kurumsal kimliğe uymadığı gibi ikna edici de olmuyor. Bu tecrübeli kesim EYT konuma düşüp ikinci mağduriyet yaşadı. Zira çalışma zorunda kalanlar 3,5 yıl sonra hangi kurumdan ( örneğin SGK’lı ) ise o kurumdan emekli oluyor. Bizdeki düzenleme maalesef bu şekilde. Zira 25 yıl bankada çalışmışsınız ama son 3,5 yıl dışarda bir firmada çalışmış iseniz Banka Sandığından emekli olamıyorsunuz. Emeklilik SGK’dan oluyor ve Sandık emeklilerin Özel Hastane hizmetleri, Sandık tatil yerleri, Bazı Sandıkların özel hastaneleri gibi ayrıcalıkları da kaybediyor. İlla da Sandıktan Emekli olacağım diyorsanız ayrıldıktan sonra emekli olana kadar dışarda çalışmanız 3,5 yılı geçmeyecek. Bu koşullarda emekli olamamışsınız fakat 5-6 yıl EYT olarak bekleme sürenizde çalışmamak herkesin yapabileceği bir durum olmadığı ortada.

SANDIK EMEKLİLERİ’ BAYRAM İKRAMİYELERİ’ ALAMIYOR

SGK emeklileri 2018 yılından başlayarak her yıl 2 defa verilen Bayram İkramiyesini vermeye başladı. 2021’e kadar iki bayramda 1.000 liradan yıllık 2.000 lira; 2021’den sonra 1.100 liradan yıllık 2.200 lira verilmeye başlandı Bayram İkramiyeleri.  Başta Banka Emekli Sandıklar ise bu ödemeyi yapmadı. Ödeme yapmayan Sandıklar dava şoku ile karşı karşıya kaldı. Yüzlerce Sandık Emeklisi kuruma başvurusunu ret eden Sandıklara dava yağmaya başladı. İŞBANK, GARANTİ gibi bankalar 2022 yılında Bayram ikramiyelerini verecekleri açıkladı ve ödemeleri yaptı. Bu durum diğer Sandık Emeklilerine umut olsa da AKBANK, YAPI KREDİ gibi diğer Sandık/Vakıf emeklilerine ödemeleri yapmadı.

SANDIK EMEKLİLERİ MAAŞ BANKASI SEÇEMİYOR

Sandık Emeklileri banka değiştiremiyor. Hangi bankadan emekli ise maaşı da o bankaya yatıyor. Evinin altında başka bir banka dahi olsa başka bankaya maaş aktarılması engellendi. Öyle ki çoğu emeklinin yaşadığı ilçede maaş aldığı bankanın şubesi ve ATM’si dahi yok. Emekli için mağduriyeti siz düşünün. Resmen maddi manevi işkence.

SANDIK EMEKLİLERİ MAAŞ PROMOSYON ALAMIYOR

Sandık Emeklilerinin en önemli mağduriyetlerinden biri de maaş aldığı bankadan maaş promosyonu alamamaları. Emeklileri en çok içini acıtan  ise yıllarını, 20-30 yılını verdiği bankanın Bağkur / SGK emeklilerine verdiği maaş promosyonunu kendi emeklisinden esirgemesi. Örneğin AKBANK maaş promosyonunu 7.500 liraya kadar çıkardı ama AKSANDIK emeklileri maaşları AKBANK’a yatmasına rağmen bu parayı alamıyor. Diğer emeklilerine 7.750 liraya varan promosyon veren YAPI KREDİ kendi emeklilerine bunu esirgiyor. ŞEKERBANK Emeklileri aynı mağduriyette. Bu nasıl mantıksızlık. Tam bir mağduriyet. Empati yapılırsa iş resmen maddi manevi işkence hali.

SANDIK YÖNETİMLERİ ÜYELERİNE İHANET EDİYOR

Hal böyle iken çoğu sandık yönetimi üyeleri için sağır, dilsiz, kör. Sandık adına mahkemeye gidip tüm üyeleri adına hareket etmesi gereken Sandık / Vakıf  Yönetimleri far görmüş tavşan gibi hareketsiz. Üyelerinin mağduriyetini görmeyip hukuki harekete geçmiyor. Resmen üye aidatları ile keyif sürer haldeler. Mesai arkadaşlarına sırt çeviren bu kadar ihanet içinde olan başka sektör temsilcileri yoktur. Aynı zamanda Sandık / Vakıf  EYT’lerin de 2015’den bugüne haklarını savunan ve STK’sını Türkiye’nin en büyük grubuna dönüştürüp EYT federasyona kadar büyüten Emeklilikte  Yaşa  Takılanlar  Federasyonu Başkanı Gönül Boran ÖZÜPAK sizden daha delikanlı çıktı, alnından öperim. Bir tarafta mesai arkadaşları için yerinden kalkmayanlar, diğer tarafta hiç tanımadığı insanlar için de yıllardır EYT mücadelesi verenler. Emekçilerin Tarihi sizi de yazacak!

Erol TAŞDELEN – Ekonomist   www.bankavitrini.com