Erol Taşdelen: BANKALARDA ‘KREDİ BLOKELİ KREDİ’ DÖNEMİ BAŞLADI

Bugünlerde bazı bankalar, Kredi kullanmak isteyen Ticari firmalara kredi koşullarında şok yaşatıyor. Zira, bazı bankalar İhracat Taahhüttü yanında; “kredi türüne göre; %1 veya %1,10 komisyon; yetmedi kredinin %25’lik kısmını VADESİZ mevduatta bloke etmesi halinde kredi kullanabilecekleri” tebliğ ediliyor.

Örneğin; 10 milyon TL Rotatif / BCH veya 3-6 ay Spot kredi kullanacaksınız kredi vade sonuna kadar başka bir ifade ile kredi kapanana kadar kredinin %25’lik kısmını 2,5 milyon TL’yi VADESİZ hesapta banka bloke edilmesine uygunluk vereceksiniz. Üstelik vadesizde blokede kalan bu kredi için de faiz ödemiş olacaksınız. Firma bu %25’lik kısım için faiz yanında komisyon da ödeyecek; üstelik bu kredi VADESİZ hesapta bloke edileceği için bu mevduata dönüşüp faiz de alamayacak. Faizini ödediğinin krediyi bankada faizsiz mevduatta blokede tutacaksınız. Bu tür uygulamanın hazır olun dünyada örneği yok! Dünya Finans sisteminin aklına gelmez ama bizimkilerin aklına gelmiş!

MERKEZ BANKASI İLE BDDK SESSİZ KALIYOR

Eylül sonunda TCMB Kredi Komisyonlar ile ilgili Tebliğ yayınladı;

• Kredi tahsis ücretleri ilk limit tahsisinde tahsis edilen kredi limitinin yüzde 0,25’ini, limit yenilemelerinde yenilenen limitin yüzde 0,125’ini geçemez. Limitin artırıldığı durumlarda ilave limitin üzerinden yeni bir kredi tahsis ücreti alınabilir. Limit tahsis veya yenileme talebi ticari müşteriden gelmediği müddetçe kredi tahsis ücreti alınamaz. Azami kredi tahsis ücreti yıllık olup tahsis edilen limit süresinin ay sayısı dikkate alınarak oransal uygulanır.
• Kredi kullandırım ücreti sadece nakdi kredilerden alınabilir.
• Kredi kullandırım ücretleri, rotatif krediler hariç olmak üzere kullandırılan kredinin yüzde 1,10’unu geçemez.
• Rotatif kredilerde ise ortalama kredi kullandırım bakiyesinin yıllık yüzde 1’ini geçemez.
• Rotatif kredilerin kullandırım ücreti ilgili dönemin ortalama kredi kullandırım bakiyesi üzerinden dönem sonlarında, diğer nakdi krediler için ise her bir kullandırım anında tahakkuk ettirilir.
• Bir yıldan kısa vadeli kredi kullandırımlarında azami kredi kullandırım ücreti, vade gün sayısı dikkate alınarak ve oransal düşülerek uygulanır.”

şeklinde düzenleme yaparken “kredi teminatına kredi bloke” edilemeyeceğine yönelik bir düzenleme yapmadı, yapması da beklenemezdi zaten. Basiretli Tüccar olarak davranması beklenen Bankaların böyle bir davranış içine girmesi; İş Etik kurallarını hiçe sayması beklenemezdi, ama oldu! Akıl işi de değil! ABD ya da Avrupa’da “kredi blokeli kredi uygulaması” yapacak; bankanın lisans iptaline kadar gidecek cezalar gündeme gelir.

“KREDİ BLOKELİ KREDİNİN” YASAL DAYANAĞI YOK, TİCARİ SUÇ 

TCMB ve BDDK düzenlemelerinde kredi teminatında NAKİT KARŞILIKLI krediler ile ilgili düzenlemeler mevcut; banka GENEL KREDİ SÖZLEŞMELERİNDE de bu yönde maddeler ve düzenlemeler var ama KREDİYİ KREDİ TEMİNATINA SAYMAK gibi bir düzenleme yok. Başka bir ifade ile bankaların krediyi kredi teminatına alınması ve kredi koşuluna bağlaması ETİK olmadığı gibi YASAL DAYANAĞI da yok. Üstelik müşteri kredi tahsis edilirken Kredi Tahsis koşullarında da bu yönde bir koşul olmamasına rağmen müşteriden kredinin %25’lik kısmının blokesi istenerek Ticari Suç da işlenmiş oluyor. BDDK Murakıpların bu tür kredileri tespit ederek yasal dayanağı olmayan blokelerin acil çözdürülmesi ve hatta toplu olarak blokeli kredi tutarının faizlerin toplu iade edilmesi gerekiyor.

BANKALAR KREDİ BLOKELİ KREDİYİ NİÇİN KULLANDIRIYOR?

TCMB Ağustos sununda kredi teminatları ile ilgili bir düzenleme yaparak Ticari Kredilerde faiz oranını düşürmeyi hedefledi. 20.08.2022 tarihli Resmi Gazete’nin 31929 sayısında yayınladığı 2022/23 nolu Tebliğ ile;

“Tebliğ yayımı tarihinden itibaren 2022 yıl sonuna kadar kullandırılacak ticari nitelikteki kredilerde Merkez Bankası tarafından yayımlanan yıllık bileşik referans oranın

• 1,4 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 20’si
• 1,8 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 90’ı nispetinde menkul kıymet tesis edilmesine karar verilmiştir” şeklinde düzenleme yaptı.

Merkez Bankası aynı düzenlemesinde “30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 29 Temmuz 2022 tarihine göre yüzde 10 kredi büyüme oranını aşan kredi tutarı kadar menkul kıymetin bir yıl boyunca tesis edilmesi” cümlesi bankalar için ciddi fren göreceğe benziyor. Ekonomi kurmayların Piyasayı sağlıklı okudukları ve analiz yaptıklarını düşünmüyorum.

Bu düzenleme ile banka Ticari Faiz oranları düşürüldü ama kredi artış oranına da hacmine de ciddi bir fren yapılmış oldu. Düzenlemeden sonra bankalar da kendi aksiyon planlarını yürürlüğe koydu, az krediyi daha karlı nasıl satalım yöntemine başladılar. Yukarıda bahsettiğim gibi yasal dayanağı olmamasına rağmen kredi bloke ile kredi kullandırma dönemi başladı. Komisyonlar yanında Sigorta, Paket satışı gibi yan koşullar dayatılarak firmanın finans maliyeti üzerine ek yük bindirildi.

DEVLETİN VERGİ KAYBI OLUYOR

Diğer tartışmalı bir konu da krediyi bloke edilerek kredi kullanmanın vergisel boyutu. Firma, aslında fiili olarak kullanmadığı kredi için faiz ve komisyon ödeyerek bilanço gelirlerinden düşüyor. Bu aynı zamanda kullanılmayan kredinin maliyetinin finansal giderlerde gösterilmesi hali ile o kısım kadar gelirinin düşmesi ve daha az vergi ödemesi ile Maliyenin vergi kaybı anlamına geliyor. Aynı parayı hem kredi hem de mevduat gösterme başarısı gösteren bankaların muhasebe ve vergi boyutu ayrı konu. Bu tespiti yaparak;  konuyu Vergi Hukuk uzmanlarının değerlendirmesine bırakalım. Sahi Muhasebenin Tek Düzen Hesap planında bu para nasıl işlenecek? “Krediden gelen mevduat” diye bir alt kalem var mı acaba?

UYGULAMANIN İÇİNDEKİ BANKALAR HAKSIZ REKABET YARATIYOR

Kredi Blokeli Kredi uygulaması ile bankalar kendilerine mevduat üstelik VADESİZ MEVDUAT olarak ek kaynak yaratıyor. Kredi vererek kendilerine maliyetsiz kaynak yaratarak sektörde haksız rekabet de yaratmış oluyorlar. Bilançoda aynı paradan kredi ve mevduat da şişmiş oluyor. Bu tespiti yaparak konuyu RATING FİRMALARINA, REKABET KURUMU ve ETİK KURULUNA; BDDK ve TCMB’ye bırakalım. Özellikle REKABET KURUMU, “bu bankalar arasında ortak anlaşma olup olmadığını araştırıyordur” diye düşünüyorum! Telefon, Mail trafiği önemli!

HANGİ BANKALAR KREDİ BLOKELİ KREDİ KULLANDIRIYOR?

Piyasada bilinen büyük bankalar arasından YAPI KREDİ ile GARANTİ BBVA Ticari müşterilerden Kredi Blokeli Kredi-KBK fiyatlaması yapan bankaların başında geliyor. Büyük bankalardan AKBANK ve İŞBANK‘ta ve KAMU BANKALARI‘nın hiçbirinde bu yönde bir talep söz konusu değil. Bu yönde bize yansımış firmalardan geri bildirim yok! Benzer uygulama olur ise onları da yazarız. Bütün bankalarda ortak bir ticari firmaların kullanacağı kredi koşulu var ise; o da karşılıkların artması nedeni ile İHRACAT TAAHHÜTTÜ istenmesi. Firmanızın İhracatı yok ise zaten Ticari kapsamına giren KOBİ dışı firmalara kredi kullandırımı tamamen durdu. İhracatınız olması yetmiyor NET İHRACATÇI olmanız gerekiyor. Bu ne demek İhracatınız İthalatından daha fazla olacak yetmiyor en az %10’dan daha fazla olması gerekiyor. Yoksa zaten bankalarda limitiniz olsa da kredi kullanamıyorsunuz!

SANAYİDE ‘ANİ DURUŞ’ RİSKİ ARTIYOR

Yakında, “Sanayi üretimi niye düştü; niçin işçi çıkarmalar başladı; niçin piyasada bazı malların üretimi yok” diye düşünüyorsanız bilin ki krediler durduğu içindir. İthalatın %80’ni hammadde olan bir ülkede kaç firma likit ya da özkaynakları ile faaliyetini sürdürebilir? Kümesteki tavukların yiyeceği, içeceği kesin ama hala daha fazla yumurta vermesini bekleyim! Bu mümkün ise KOBİ dışı Ticari nitelikli firma olan Sanayiciler de aynı verim ile imalata devam eder! Bu koşulların filmin sonu “ANİ DURUŞ – Sudden Stop” ile biter! Uyarmadın demeyin! Yazılmıyor ama Türkiye genelinde OSB’lerde imalata ara veren firma sayısı her geçen gün artıyor. İşten çıkarmalar da. Bu koşullarda kredi kullanmak zorunda kalan firmaya “kolaylıklar” dilerim; verilen kredilerden de bankacılar “sağlıklı geri ödeme beklemesin” derim.

Bankacılıkta Temel kuraldır : Kredi verirken batar!

Erol TAŞDELEN – Ekonomist, Bankacılık Uzmanı      www.bankavitrini.com