120 Milyar dolarlık küresel tahıl ticareti Rusya’nın Ukrayna savaşıyla yeniden çiziliyor

Dünyadaki tahıl ticaretinin yaklaşık dörtte birini oluşturan Ukrayna ve Rusya’dan yapılan teslimatlar karmaşık hale gelerek gıda güvenliği endişelerini körüklüyor.

Ukrayna’nın çiftlik kuşağı boyunca, silolar sonbahar hasadından 15 milyon ton mısırla dolup taşıyor. Normal şartlarda bunların çoğunun dünya pazarlarına ulaşması gerekirdi. Fakat stokların alıcılara ulaşması giderek zorlaştı. Ortaya çıkan durumla yaklaşık 120 milyar dolarlık küresel tahıl ticareti değişmeye başladı. Tedarik zinciri darboğazları, yükselen navlun oranları ve hava olayları nedeniyle zaten kötüleşen piyasalar, Ukrayna ve Rusya’dan gelen teslimatlar -ki bu birlikte dünyadaki tahıl ticaretinin yaklaşık dörtte birini oluşturuyor- giderek daha karmaşık hale geliyor ve gıda kıtlığının seyrini artırıyor.

Rusya’nın saldırısından önce, Ukrayna’nın mısırı demiryolu ile Odesa ve Mykolaiv gibi Karadeniz limanlarına gider, Asya ve Avrupa’ya giden gemilere yüklenirdi. Ancak limanların kapatılmasıyla, az miktarda mısır, gönderilmeden önce Romanya ve Polonya üzerinden demiryoluyla batıya doğru yol alıyor. Tahılı demiryoluyla taşımak ise çok pahalı, verimsiz ve aynı zamanda çok yavaş. Lojistik olarak, bu büyük bir sorun.

Mısır Devi: Rusya’nın Ukrayna’yı işgali kilit ürünlerin ilkbahar ekimlerini engelleyebilir

Ukrayna, akışları büyük ölçüde durmuş olan dünyanın en büyük mısır, buğday ve ayçiçek yağı ihracatçılarından biri. Ülkenin tarım bakanlığı, tahıl ihracatının şu anda ayda 500 bin tonla sınırlı olduğunu ve bunun savaştan önceki 5 milyon tondan azalarak 1,5 milyar dolarlık bir kayıp olduğunu söylüyor. Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı olan Rusya’dan mahsuller hala akıyor, ancak gelecekteki kargolar için teslimat ve ödeme konusunda sorular devam ediyor.

Dünya çapında milyarlarca insan ve hayvan için vazgeçilmez olan tahıl ve yağlı tohum akışlarındaki aksaklıklar fiyatların yükselmesine yol açmakta. Potansiyel gıda kıtlığından korkan ülkeler alternatif tedarikçiler bulmak için çabalıyor ve yeni ticaret ilişkileri ortaya çıkıyor.

Ticareti Yeniden Canlandırmak: Ukrayna’daki savaş küresel mahsul ihracat akışlarını değiştiriyor

Tarihsel olarak büyük buğday hasatlarını ülkede tutan Hindistan – hükümetin belirlediği bir fiyat sayesinde – ihracat pazarına atlayarak Asya’da rekor miktarda satış yapıyor. Brezilya’nın ilk üç aydaki buğday ihracatı, geçen yılın tamamındakileri aştı. ABD mısır kargoları yaklaşık dört yıldır ilk kez İspanya’ya gidiyor. Ve Mısır, Romen tahılı için gübre takası yapmayı ve Arjantin ile buğday görüşmeleri yapmayı düşünüyor.

Tarım pazarları araştırma firması AgResource’un başkanı Dan Basse, bu çabaların bile yeterli olmayabileceğini söyledi.

İhracat Karmaşası: Diğer üreticiler Ukrayna’nın duran satış kaybını tam olarak dengelemeyecek

Alternatif tedarikçiler daha pahalı navlun, daha uzun transitler veya farklı kalite ile birlikte gelir ve gıda enflasyonuna daha da hız kazandırır. Dünya mal akışı, Kanada ve Brezilya’daki kuraklıklardan ve ABD’deki demiryolu sıkıntıları, İspanya’daki kamyoncu grevlerine kadar dünyanın bazı bölgelerindeki ulaşım tıkanıklıklarından zaten sıkıntıdaydı. Savaştan kaynaklanan şok, Chicago’daki mısır ve buğday vadeli işlemlerinde bu yılın başından bu yana %20’den fazla artışla rekora fiyat seviyesine ulaştı.

Birleşmiş Milletler gıda fiyatlarının -zaten tüm zamanların en yüksek seviyesinde- %22’ye kadar artabileceği konusunda uyardı. Karadeniz ihracatındaki ciddi düşüşün 13,1 milyon kadar ilave insanı yetersiz beslenmeye iteceğini belirten örgüt, salgının etkilerinden hala iyileşen bir dünyada küresel açlığın artmasından endişeleniyor.

Şimdilik, daha yüksek fiyatlara çekilen diğer tedarikçiler devreye giriyor. Çin’den sonra en büyük ikinci buğday yetiştiricisi olan Hindistan, geçen ay sona eren sezonda ihracatını 8,5 milyon tona ulaştırdı.

Hindistan’ın buğday ihracatının ana geçitleri olan batıdaki Gujarat eyaletindeki Kandla ve Mundra limanları, satışlar arttıkça hareketlendi. Hükümet buğdayı taşımak için daha fazla demiryolu kapasitesi hatırımı yaparken, liman yetkililerinden tahıla adanmış terminal ve konteyner sayısını artırmaları istendi. Hindistan’ın doğu kıyısındaki bazı limanlar ve Mumbai’deki Jawaharlal Nehru Limanı da buğday yüklerini idare etmeye hazırlanıyor.

Hindistan’ın gıda ve ticaret bakanı Piyush Goyal pazar günü yaptığı açıklamada, “Çatışma alanlarından ürün almayan ülkelerdeki ihtiyaçları karşılamak için büyük ölçeklerde buğday ihraç etmeye devam edeceğiz.” dedi. “Çiftçilerimiz üretimi artırmaya odaklanmış durumda.”

Ticaret bakanlığından yapılan açıklamaya göre, Hindistan en büyük dört ithalatçıdan üçü olan Mısır, Türkiye ve Çin ile Bosna, Nijerya ve İran da dahil olmak üzere diğer potansiyel alıcılara iharacat yapmak için görüşmeler yapıyor.  1865 yılından bu yana tarımsal emtia ticareti yapan Allana Group’un direktörlerinden Fauzan Alavi, bu ay başlayan 2022-23 sezonunda ülkeden yapılan ihracatın 12 milyon tona “kolayca” dokunabileceğini söyledi.

Net buğday ithalatçısı Brezilya da son on yılın en yüksek tahıl ihracatını bekliyor. Ülkeden yapılan toplam buğday ihracatının yılın ilk üç ayında 2,1 milyon tona ulaşması ve bu sayının 2021’in neredeyse iki katına çıkması bekleniyor. Secretaria de Comercio Dış Cephesi’nin verilerine göre, destinasyonlar arasında en az dört yıldır ilk kez Türkiye, Güney Afrika ve Sudan yer alıyor.

Büyük bir buğday ihracatçısı olan Avustralya’nın da satışları patlamış durumda.

Bazı hükümetler daha yüksek gıda fiyatlarına karşı koymak için ticareti sınırlıyor. Dokuzuncu büyük mısır nakliyecisi olan Sırbistan, ihracatı geçici olarak yasakladı. Arjantin ve Endonezya bitkisel yağ ihracatına uygulanan vergileri artırdı ve Kazakistan buğday sevkiyatını sınırlayacak. Uluslararası Tahıl Konseyi’nin tahminlerine göre, pirinç dahil olmayan küresel tahıl ticareti bu sezon 12 milyon ton küçülebilir.

Rabobank kıdemli analisti Michael Magdovitz, “Yüksek fiyatlar, sadece daha fazla ihracatçı yaratmak yerine korumacılığa yol açacaktır.” dedi.

İthalatçılar bu arada daha fazla tahıl elde etmek için kısıtlamaları geri alıyor. İspanya — Ukrayna’nın 2 numaralı mısır alıcısı — Arjantin ve Brezilya’dan yem almak için pestisitlerle ilgili kurallarını gevşetti. 2018’den bu yana ilk kez mart ayında ABD’den 145.000 ton aldı. Bir başka büyük Ukrayna mısır müşterisi olan Çin, Amerikan alımlarını artırdı.

Avrupa yem endüstrisi grubu FEFAC’ın genel sekreteri Alexander Doring, güney İtalya’daki bazı yem fabrikalarının tahıl eksikliğinden kapandığını söyledi. Yetkili, tedarikin Karadeniz’e karşı 10 günlük ekstra nakliye süresine ihtiyaç duyan ABD ve Arjantin’den rezerve edildiğini söyledi. İtalyan endüstri grubu Assalzoo, bazı hayvancılık çiftçilerinin süt üretenlerden başlayarak sürülerini itlaf ettiğini söyledi.

Assalzoo yöneticilerinden Giulio Usai verdiği bir röportajda, ülkenin yurtdışından yılda 5 milyon tondan fazla mısır aldığını ve tahılın maliyeti fırladığı için üreticilerin faturalarını ödemekte zorlandığını söyledi. Karadeniz’deki deniz ablukası nedeniyle ne Rusya’dan ne de Ukrayna’dan neredeyse hiç erzak alınamıyor. Yetkili, Amerika’dan kaynak sağlamak için çaba sarf edildiğini, ancak sürecin “zaman alacağını” söyledi.

Kuzey Afrikalı ve Orta Doğulu ithalatçılar Rus ve Ukrayna tahıllarına özellikle bağımlı ve alternatifler bulmakla uğraşıyorlar. Daha geçen yıl Karadeniz buğdaylarına açılan Cezayir, şimdiden Fransız kargolarına geri dönüyor. Son beş yılda ithalatının %80’inden fazlası Rusya ve Ukrayna’dan gelen dünyanın en büyük buğday ithalatçısı Mısır, fiyatlar yükseldikçe alımları kısmak zorunda kalıyor. Teklifler kurudukça ve fiyatlar navlun da dahil olmak üzere ton başına yaklaşık 100 dolar arttıkça iki düz ithalat ihalesini boşa çıktı. Ülke, yaklaşık 70 milyon vatandaşının kullandığı bir ekmek sübvansiyon programını sürdürmekte zorlanıyor.

Arz krizinin yakın zamanda hafifleyeceğine dair bir işaret olmadan, Rabobank Mart ayında buğday vadeli işlemlerinin yıl sonuna kadar 2021’in sonundan %30 veya daha fazla bir artış göstereceğini söyledi.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy Perşembe günü Hollandalı milletvekillerine verdiği demeçte, Rusların “tarım potansiyelimizi mahvedecek ve sadece Ukrayna’da değil, dünyada bir gıda krizine yol açacak her şeyi yaptıklarını” söyleyerek, askerlerin tarlalara kara mayınlarıyla yerle bir ettiğini ve çiftlik ekipmanlarının imha edildiğini söyledi.

Çiftçiler sonbaharda ektikleri buğday ürünlerine kış uykusundan çıkarken gübre almak için mücadele veriyor. Mısır ve ayçiçeği gibi önemli bahar bitkilerinin ekimleri, üreticiler mazot kıtlığı ve çalıntı traktörlerle uğraştıkça düşmeye hazırlanıyor.

Bloomberg