Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz: Otomobilde ÖTV matrahı düğümü

ÖTV, 2002 yılından bu yana hayatımızda olan bir tüketim vergisidir. Bireylerin genel olarak tüketiminden vazgeçemeyecekleri akaryakıt, otomobil, cep telefonu, televizyon, sigara vb yaklaşık 250 “mal” grubundan alınmaktadır.

ÖTV’de II sayılı listede yer alan motorlu araçlardan kayıt ve tescile tâbi olanların ilk iktisabı bir kereye mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabidir. İkinci el olanlar kapsam dışındadır. ÖTV ilk defa trafiğe çıkacaklara uygulanır.

Aslında uzay araçları ve uçaklar da ÖTV’ye tabidir, ancak en yaygın kullanımı olan motorlu araçlar 1600 cm3’e kadarkiler olduğu için gündemde ÖTV matrah tartışmaları burada yoğunlaşıyor ve ekonomik, sosyal, siyasi yaşam için önemli bir gösterge halini alıyor.

Enflasyon, kur artışı ve yurtdışı fiyatlardaki artış nedeniyle oran değişikliği matrah ayarlamaları gibi nedenlerle ÖTV II sayılı listede yıl içinde en az bir, en çok üç kez düzenleme yapılıyor.

2021 yılı içinde ÖTV matrahları 2.2.2021 ve 26.10.2021 tarihlerinde iki kez yeniden düzenlendi.

2021 Şubat-Ekim arasında $=7,1 TL’den 9,6 TL’ye yaklaşık %11,6 artarken, ÖTV matrahı sadece %8,2 artırıldı.

Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler 2 Şubat 2021 tarihli II sayılı liste$=7,1 TL, €=8,6 TL
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşmayanlar %45
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşıp 130.000 TL’yi aşmayanlar %50
Diğerleri %80

Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler 26 Ekim 2021 tarihli II sayılı liste$=9,6 TL, €=11,2 TL
ÖTV matrahı 92.000 TL’yi aşmayanlar %45
ÖTV matrahı 92.000 TL’yi aşıp 150.000 TL’yi aşmayanlar %50
Diğerleri %80
Ekim 2021’deki düzenleme sonrasında da kur atakları devam etti. TCMB’nin Aralık ayına kadar devam eden faiz indirimleri sonucunda 20 Aralık’ta $ kuru 18 TL’nin üzerine çıktı. Dolayısıyla Ekim 2021 sonrasında kur artışı %90 olmasına, enflasyonist baskının ortaya çıkmasına ve otomobil fiyatlarına yansımasına rağmen ÖTV matrah düzenlemesi o dönemde yapılmadı. 20 Aralık sonrası KKM gibi enstrümanlarla kur artışı bir miktar dizginlenmeye çalışıldı. 13 Ocak 2022’deki ÖTV düzenlemesinde vergi matrahı sadece %30 artırıldı, ancak bu matrah artışı hem kur artışı hem de yükselen enflasyonun altında kalmaya devam etti.

Aynı düzenlemeyle vergi dilimlerinde de değişikliğe gidildi. Önceden %45, %50 ve %80 olan otomobildeki ÖTV oranları biraz daha kademelendirildi, %60 ve %70 oranları eklendi.

Bugün itibariyle otomobil alacak olanlar aşağıdaki tarifeye tabiler.

Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler 13 Ocak 2022 tarihli II sayılı liste$=13,5 TL, €=15,5 TL
ÖTV matrahı 120.000 TL’yi aşmayanlar %45
ÖTV matrahı 120.000 TL’yi aşıp 150.000 TL’yi aşmayanlar %50
ÖTV matrahı 150.000 TL’yi aşıp 175.000 TL’yi aşmayanlar %60
ÖTV matrahı 175.000 TL’yi aşıp 200.000 TL’yi aşmayanlar %70
Diğerleri %80
Enflasyon ve kur artışı yaşanırken vergi matrahında güncelleme yapılmaması, hazine yararına sonuç ortaya çıkarıyor. Hazinenin ÖTV hasılatı artmaya devam etse de, hem otomobil talepleri olumsuz etkileniyor, hayaller öteleniyor, hem de otomotiv sektöründe arz-talep makası giderek açılıyor. ÖTV sıfır otomobiller için geçerli olsa da, geciken matrah düzenlemeleri nedeniyle ikinci el araç piyasasında belirsizlik ve durgunluk yaşanıyor.

Mevcut tarifeye göre matrahı 120-150 bin TL arası araçlar için ÖTV oranı %50 olarak uygulanıyor. Eğer matrahlar yıllık %85,5’lik enflasyon, kur hareketleri ve yurt dışı fiyatlar dikkate alınarak artırılır ve 120-150 bin TL’lik matrah 220-275 bin TL’ye çıkarılırsa, bugünkü tarifeyle %80’lik ÖTV diliminde bulunan araçların ÖTV oranı %50’ye inecektir.

Örneğin Renault Clio Joy SCe model aracın liste satış fiyatı 22 Kasım itibariyle 448.000 TL’dir. ÖTV oranı %80’dir. Aracın KDV matrahı ÖTV’li matrah olduğu için ayrıca %18 oranında KDV vardır. Dolayısıyla bu aracın vergisiz fiyatı 210.923 TL’dir. Ödenecek ÖTV 168.738 TL ve ödenecek KDV 68.339 TL’dir. Bu araç 200.000 TL’nin üstünde olduğu için %80 ÖTV dilimindedir. Matrah güncellemesi ekonomik koşullar dikkate alınacak şekilde yapılırsa aracın fiyatı aynı kalmakla beraber ÖTV dilimi %50’ye düşecektir. Bu durumda yeni ödenecek ÖTV 105.461 TL, KDV ise 56.949 TL olacaktır. Aracın yeni satış fiyatı ise matrah güncellemesi sonrası 448.000 TL’den 373.333 TL’ye inecektir.

Günümüzde vergisiz (ÖTV+KDV) fiyatı en uygun olan araçlar yaklaşık 150-200 bin TL bandındadır. Tarifeye göre de ÖTV oranları %60-%70’dir. O nedenle uygulamada %60’ın altındaki ÖTV oranları geçerliliğini kaybetmiş durumda. %45, %50 gibi ÖTV oranları fiiliyatta uygulanmıyor. O nedenle otomobil üzerindeki ÖTV bence bu haliyle “gizli bir servet vergisi”dir.

Prof.Dr. Binhan Elif Yılmaz

22.11.2022 – Not: Bu yazı, 23.11.2022 tarihinde halktvcom.tr’de yayımlandı

bankavitrini.com