Enerji uzmanları İSO Meclisi’nde küresel enerji krizini ele aldı. Rusya’nın hakim konumuna işaret eden uzmanlar, Türkiye’nin de bu kış kesintiler yaşayabileceği uyarısı yaptı. Ortak görüş ise Avrupa’nın yaşadığı krizin basiretsiz politikacılardan kaynaklandığı yönünde.
İstanbul Sanayi Odası’nda (İSO) enerji krizi tartışıldı. Global Resources Partners & The Bosphorus Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü, Akdeniz Ülkeleri Enerji Şirketleri Birliği OEM Petrol ve Gaz Direktörü Doç. Dr. Sohbet Karbuz, Facts Global Energy Direktörü Cüneyt Kazokoğlu, Enerji Danışmanı ve BOTAŞ Gaz Alımı Dairesi’nin eski Başkanı Ali Arif Aktürk’ün konuk olarak katıldığı meclis toplantısında enerjide arz güvenliğinin birinci öncelik olduğunu ve bunun bir milli güvenlik meselesi olarak görülmesi gerektiği mesajı verildi.
AVRUPA’NIN HESAPSIZ İŞLERİ
Dr. Sohbet Karbuz yaptığı konuşmada şu mesajları verdi: “Avrupa’daki enerji krizinin nedeni varlık içinde yokluk çekmek. Batı bloku ile Rusya arasında jeopolitik çekişmenin sonucu. Avrupalı politika yapıcıların beceriksizliği de bunu getirdi. Vaziyet iyi gözükmüyor. Bugünkü fiyatlar ucuz dahi olabilir. 155 milyar metreküp gaz alıyordu Avrupa, Rusya’dan. ‘2027’de tamamen azaltacağım ve Rusya’ya olan bağımlılığımı kaldıracağım’ dedi. Ama 50 milyar metreküp LNG alacaktı! Bunlarda hesap kitap yok. 50 milyar metreküp 500 LNG kargosu demek. Bir de spot olarak yapacaksınız. Ortada öyle bir LNG kargosu yok. Avrupa’ya kargolar geliyor ama Çin’deki kapanmalar kaynaklı geliyor. Çin şu anda kapanmış olmasaydı; bırakın 2021’i daha önceki talebi olmuş olsa… Avrupa ‘2-5 senede hidrojen, biyometan üreteceğiz’ diyor. Bunlar olacak şeyler değil. Arzı artıramayacağı için talebi kısmak gerekiyor.”
YEŞİL SÖMÜRÜYE Mİ GEÇİYORUZ?
Karbon nötr politikalara da değinen Sohbet Karbuz, şunları söyledi: “Net sıfırın maliyetini kimse konuşmuyor. Excel üzerinde Avrupa bunları yapıyor. McKinsey yıllık on trilyon dolar gerekiyor, diyor. Dünya milli hasılasının yüzde 10’una denk gelir. Afrika’daki adamlara diyeceksiniz ki ‘petrol, gaz kaynaklarını kullanma hidrojen kullan!’ Biz acaba fosil sömürüden yeşil sömürüye mi gidiyoruz? Bence gidiyoruz. Avrupa diyor ki; offshore rüzgarda Avrupa’nın dünya liderliğine soyunması için her şeyi yapacağız. Afrika’daki bir milyar insanın ihtiyacını karşılamak filan bunlar fasa fiso.”
Türkiye’nin neden kömürden hidrojen üretmediğine ilişkin bir soruyu yanıtlayan Karbuz, “Teknoloji geliştirelim. Üniversitelerimiz var. Bugüne kadar geliştiremediysek kapatalım bunları!” dedi. Sınırda karbon vergisinin Avrupa sanayisini korumak için getirildiğine dikkat çeken Karbuz, “Türkiye de Avrupa’ya mal satmak istiyorsa oyunu kuralına göre oynayacak. İki RES bir GES bir hidrojen prototipi kuracak! Enerji yoğun sektörler Avrupa’da ölecek ama ithal etmeye devam edecekler, biz de tedarikte en yakın coğrafyayız.” mesajı verdi.
50 KARGOLUK BOŞLUK VAR
Enerji Danışmanı Ali Arif Aktürk’ün verdiği mesajlar da şöyle oldu: “Konutlarda sübvansiyon yapılıyor. Mart ayına kadar sanayide de yapılıyordu. BOTAŞ korkunç zararlar ediyor. Avrupa’da da zarar var ama Türkiye’deki korkunç boyutlarda: 40 milyar lira EÜAŞ, 200 milyar lira BOTAŞ zararı bekliyorum. Türkiye’nin minimum 50 kargo spot gaz alma zorunluluğu var. Ne Rus ne Azerbaycan ne de İran gazıyla bunu sağlayamazsınız. LNG kapanın elinde kalıyor. 50 kargoluk boşluğu teknik anlamda da doldurmak çok kolay bir mesele değil. Kesinti olma ihtimali: Yumuşak karnımız İran. Herkes politik nedene bağlar ama esas neden talep artışıdır. İran kış döneminde Türkiye’nin iki katı tüketim yapar. Tüketim yerleri Tebriz ve Tahran olduğu için gaz aşağıdan yukarı çıkmaz. Onun için de Türkiye’nin gazını keser.”
BOTAŞ FİNANSMAN SORUNU YAŞAR MI?
“BOTAŞ’ın gaz hattını TANAP’a ekledik. Ama Türkiye’nin doğusunda Kayseri-Adana hattı var. Güneydoğu’ya başka hat yok. LNG’yi de saat gibi çalıştıramadık. Dörtyol’da LNG’lerin gidip gelmesi lazım ki çalışabilsin. BOTAŞ buna rağmen bu kadar sübvansiyona rağmen temerrüde düşerse gaz kesilebilir. Seçim mahalindeyiz. Finansman bulabilirse tamam. Bunlar olmazsa gerekli tedbirler alınıyor mu? Yer altı deposu bir miktar tedbir. Ama depoların dolu olması bile sistemin dengesi açısından yönetilemez. Siz depoluyorsunuz ama depo dolu olsa bile depo seviyesi düştükçe üretim de düşer. Bir de o gazı taşıma sorunu var. Esas soru; BOTAŞ’ın finansman sorunu yönetilebilecek mi?”
KRİZİN KAZANANI ABD
“Avrupa’yı basiretsiz yöneticiler bu hale getirdi. Çevreciler de bastırıyor. Bir kesim de ‘Rusya ile anlaşalım’ diyor. Almanya Kuzey Akım 2’de Gazprom’a usulen lisanslamayı yapsa ve açacağım dese gaz fiyatları dörtte bir fiyata düşecek. Ama bu basireti gösteremiyor. Çünkü Atlantik ötesinden bu işten kazanç sağlayan var. ABD şu an LNG’yi yok satıyor. Dünyada dolaşan 700 tanker var ve hepsi dolmuş durumda. Bu kış hepimiz için zor bir kış. Almanya’da gece 22 ile sabah 6 arası vitrin ışıkları söndürülmüş durumda. Avrupa ‘Oda sıcaklığını düşürün.’ derken biz de hiçbir şey yapılmaması da çok garip. Kamu kurumlarında bile tasarruf yok. İspanya güvende deniyor ama aslında Rusya’ya bağımlı. Arktik gemilerle LNG İspanya’ya gelir orada değişim olur. Onlar da Rus LNG’sidir. Bu oran yüzde 25.”
DİZEL İÇİN BASTIRIN!
“Ben siz sanayicilerin yerinde olsam Maliye’nin kapısını çalarım; 3.5’lik dizelin, sülfürü yüksek dizelin vergi ve ÖTV’lerinin gaz seviyesine getirilmesini isterim ki kesinti sıkıntılarında ikinci yakıt olarak kullanabilirim. Kirlidir vs. ama Avrupa kömür kullanıyor! Yüzde 30 tenzilatlı ürün geliyor Rusya’dan; dizel olsun, diğerleri olsun. Arz güvenliğinde dizeli de sanayinin özellikle tartışması gerektiğini söylüyorum. Güneş enerji yatırımları ile ilgili düzenleme sanayici açısından doğru; 3-5 tesis sorun olmasa da onlarca tesiste hem dağıtım hem iletimin yönetilmesi oldukça zorlaşıyor.”
EYLÜLDE ZAM BEKLENİYOR
“Ruslar’ın dediği gibi gaz fiyatları 4 bin dolara çıkacak. BOTAŞ’a kaynak bulabilirsek seçimlere kadar siyasi irade fiyat artışlarını yansıtmayacak. Kesinti ise maalesef olacak. Günlük tüketim 320 milyon metreküpü görecekti vana kısılmasaydı. İstanbul’un günlük tüketimi 53-54 milyon metreküp. Karadeniz’in kapasitesi 10 milyon metreküp. On kuyudan deli gibi gaz aksa bile yetmez. Sanayide fiyatları artıracaklardır. Eylül başında dönemi olmamasına rağmen elektrik fiyatında da artış bekliyorum.”
RUSYA’YA YAPTIRIMLARLA DENGEYİ SAĞLAYAMAZSINIZ
Cüneyt Kazokoğlu da, “Rusya’ya yaptırım uygulayarak dünyadaki dengeyi sağlamanız mümkün değil.” tespitini yaparak şunları aktardı: “Petrol fiyatlarında üçüncü ve dördüncü çeyrekten itibaren biraz düşüş olacak. Avrupa’da ve ABD’de iktisadi aktivitede düşüşler görüyoruz. Çin’de de yavaşlama var. Doğal gazı Avrupa petrolle ikame ediyor. Doğal gazla çalışan tesisleri petrole çeviriyor. Rafineriler para basıyor. Dizel ihracatçısı Çin, ‘ihraç etmeyeceğim’ diyor. En büyük diğer üretici olan Rusya’dan da ‘almayacağım’ diyorsunuz. Bu son iki yılın hikayesi vasat politikacılar ve öngörüsüz enerji politikaları yüzünden. Dizel fiyatlarının yüksek kalacağını düşünüyoruz. 2023’ün ilk çeyreğinde de bin doların üzerinde kalır. Ekonomiler yavaşlayacak, talep düşecek. Yine bir keşmekeş söz konusu.”
‘DÜNYA AB VE ABD’DEN İBARET DEĞİL’
Global Resources Partners & The Bosphorus Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü dünyadaki enerji jeopolitiğini anlattı. Global Resources Partners & The Bosphorus Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü dünyadaki enerji jeopolitiğini anlatırken, “Dünya AB ve ABD’den ibaret değil. Diğer dinamik ülkeler dünya enerjisini etkiliyor. Dünya enerji sistemi oturmayacak. Kaotik bir dünya içinde yaşamaya devam edeceğiz.” ifadelerini kullandı. Kuzey Akım 2’nin vanası açılmayacaksa eğer yeni bir enerji arz güvenliği durumu yaşandığını belirten Öğütçü, şunları söyledi: “Fosilden yeşile geçiş devrimsel olamayacak evrimsel olacak. Para yenilenebilire akıyor. Fosile akan az. Böyle olunca açık ortaya çıkacak. Avrupa’nın enerji karışımında doğal gazın payı yüzde 25. Bununda yüzde 40’ı Rusya’dan geliyor. Ama orada da Bulgaristan, Estonya yüzde 100 bağımlı. Bölgesel olarak farklı karışım ve farklı menfaatler var. Almanya’nın önümüzdeki kış yaşayacağı koşulları hafifletmek için enerji terminali yok bugün başlasa en az bir yıl. İspanya’da 6 tane var. Bütün zorluklar aşılsa bile 9 ay sürer Avrupa içinde bir hat kurmak.”
RUSYA KAZANÇLI ÇIKTI
“İlave LNG alım kapasiteniz yok. Tedarikçiler de Çin ve Hindistan’a sağlıyor. Onlar için anlaşma yapıp ilave üretim lazım ama Avrupa’nın da 2024’e kadar ihtiyacı lazım.” tespitlerini yapan Öğütçü, “Rusya bumerang etkisiyle bundan kazançlı çıktı. Çin’e günde 2 milyon varil yolluyor. Çin’in en büyük tedarikçisi oldu. Hindistan’a yaptığı satışı 50 kat artırdı. Dünya ABD ve AB’den ibaret değildir. Dünyanın farklı bir gündemi var. Enerjideki kriz bizim için milli güvenlik sorunudur.
Bize nükleer teknoloji vermediler. Biri bizim beceriksizliğimiz. İkincisi sorumsuz açıklamalar yüzünden Batı’nın çekinmesi. Rusya’dan başkası vermedi. Fiyatı çok yüksek ama bizim nükleere ihtiyacımız var. Ama nasıl nükleer? Dünyada 20-25 milyar dolarlık değil. Küçük ve orta ölçekli reaktörler yapılıyor. Küreselleşme kulvar değiştiriyor. Batı daha tutucu olmaya başladı. Ekonomik milliyetçilik arttı. Yeşil mutabakat da onun bir parçası.” ifadelerini kullandı.
Yazar Recep Erçin, kaynak linktedir
Türk şirketleri Irak için teyakkuzda!
GSYH 2022 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 7,6 arttı
