FT: Abramovich’in yatları yaptırımlar yüzünden Türkiye sularına yelken açtı

Gemilerin gelişi, Batı’nın Ankara’nın oligarkların çöküşten kaçınmasına izin vereceği endişesine yol açmakta.

Roman Abramovich’in süperyatı 163 metrelik gövdesiyle Eclipse bu hafta Marmaris limanına geldi ve Batı’nın Türklerin Rusya’ya yönelik kapsamlı yaptırımlara imza atma konusundaki isteksizliğiyle ilgili endişelerini artırdı.

Avrupa hükümetlerinin yaptırım uygulanan oligarklara ait yatlara el koymaya başladığı bir dönemde, milyarder Chelsea Futbol Kulübü sahibi Türkiye’yi Eclipse için güvenli bir liman olarak görüyor gibi duruyor. Yatlarından bir diğeri olan 140 metrelik My Solaris de, Pazartesi günü Bodrum’a ulaştı.

Eski bir Türk diplomat olan Selim Kuneralp, Serbestiyet adlı internet sitesindeki yazısında, ülkesini bu gemileri karşılama konusunda dikkatli olmaya çağırdı: “Bu süperyatlar hükümetimizin başını ağrıtabilir.”

Son yıllarda Moskova ile de yakın ilişkiler içinde olan NATO üyesi Türkiye, Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgalini kınaması ve Kiev’e silahlı insansız hava araçları tedarik etmesi nedeniyle Batılı liderlerden övgü aldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Putin ile Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky arasında bir aracı rolü üstlendi.

Yine de Avrupa başkentlerinde, Türkiye’nin ve Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail gibi diğer ülkelerin farkında olmadan veya kasıtlı olarak Rus parası için bir merkez haline gelebileceğinden veya batılı güçlerin Moskova’ya uyguladığı yaptırımları atlamak isteyenlerden endişe ediliyor. Bu, Ankara ile batı arasındaki ilişkileri daha da gerebilir. Avrupalı bir diplomat, “Yakından izlediğimiz bir durum” diyor.

Hem Rusya hem de Ukrayna ile “dostluğunu” sürdürmeye çalışan Ankara, yaptırımlara imza atmayacağını defalarca söyledi. Türk yetkililer bu yaptırımların çalışmayacağını savunuyorlar. Türkiye’nin müttefikleri bugüne kadar bu tutumu göz ardı ederek Ankara’yı kamuoyu önünde eleştirme konusunda son derece ihtiyatlı davranıyorlar.

Berlin’deki Alman Uluslararası ve Güvenlik İşleri Enstitüsü’nde görevli İlke Toygur, “Avrupalılar, Türkiye’nin Rusya ile karşılıklı bağımlılıkları olduğunu anlıyor.” dedi. “Stratejik olarak zor bir konumda ve kırılgan bir ekonomiye sahip ve bu yüzden yaptırımlar gemisine binemiyor. Bu, en azından şimdilik, yaptırımlar söz konusu olduğunda Türkiye’ye serbest geçiş sağlayabilir.”

Ancak Toygur, “savaş daha uzun sürerse, yaptırımlar sertleşirse” Ankara üzerindeki baskının büyüyebileceği konusunda uyardı.

Türkiye geleneksel olarak Rusya’nın oligarkları için bir yatırım hedefi olmadı. Ancak havaalanı takip sitelerine göre, Abramovich’in özel jeti son bir ay içinde defalarca ülkeye girip çıktı. Reuters haber ajansı bu hafta, Ankara’da adı açıklanmayan ve milyarderle yaptığı konuşmalar hakkında bilgisi olan bir kaynağa dayandırdığı haberinde, Rus kodamanın Türkiye’ye yatırım yapmak istediğini bildirdi.

Özel jeti olmayanlar için Türkiye, Avrupa’nın büyük bölümü işgal sonrasında hava sahasını Rus ticari uçuşlarına kapattıkları için Rusya’dan kalan birkaç kaçış rotasından biriydi. Seyahat analitiği şirketi ForwardKeys’in verilerine göre, Türk taşıyıcılar sadece çalışmaya devam etmekle kalmadı, aynı zamanda işgalden iki hafta sonra Rusya’ya gidiş ve-geri kapasiteyi de yüzde 12 artırdı. Bu bazı Avrupalı yetkilileri kızdırmakta “Krizi para kazanmak için bir fırsat olarak görüyorlar” diyor.

Bir AB yetkilisi, Türkiye’nin Rusya ile olan bağlantılarının ve AB gümrük birliği üyeliğinin, bazı Avrupalı şirketlerin önümüzdeki aylarda Türkiye’deki yasal olarak bağlı iştirakler aracılığıyla AB yaptırımlarını atlatmasını “son derece cazip” hale getirebileceği yönündeki endişelerini dile getirdi.

Batılı liderlerin önündeki bir diğer zorluk da Ikea’dan McDonald’s’a kadar batılı markaların çekilmesinden sonra Türk işletmelerinin Rus pazarındaki boşlukları doldurmak için acele etme riski. İstanbul Ticaret Odası yönetim kurulunda tekstil sektörünü temsil eden Hikmet Tanrıverdi, krizin “sadece [Türk] tekstil sektörü için değil, diğer sektörler için de” büyük bir fırsat olduğunu söyledi.

Tanrıverdi, Rus şirketlerinin dolar ve avro elde etmedeki zorlukları göz önüne alındığında en büyük sorunun ödeme olarak kaldığını söyledi. İş dünyasından başka isimlerin de önerdiği doları baypas edecek yerel para birimi ticareti çağrılarını yineledi. Rus ve Türk merkez bankaları arasında Türkiye’nin yıllık Rus gazı ithalatı için ürün ve hizmet ihracatını takas etmesini sağlayacak ticareti sistemi fikrini ortaya attı.

Düşünce kuruluşu Carnegie Europe’un misafir akademisyenlerinden Dimitar Bechev, ticaret yasaklarını sıfırlamaya yönelik bu tür düzenlenmiş çabaların ABD ve Avrupa’dan “ceza” alma riskiyle karşı karşıya kalacağını söyledi.

Büyük bir Türk gıda üreticisinin genel müdürü, büyük işletmelerin çoğunun yaptırımlara karşı risk almak istemeyeceğini söyledi. Yönetici, “ABD veya Avrupa ile ilişkiler pahasına Rus pazarına kör bir saldırı olmayacak” dedi.

Bechev, New York savcılarının ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarını atlatmak için hükümet destekli milyarlarca dolarlık bir planın parçası olmakla suçladığı Türk kamu bankası Halkbank davasının batılı yetkilileri yaraladığını söyledi. “Akıllarının gerisinde, Erdoğan sonunda yaptırımlara imza atsa bile samimi olmayacağı ve Türkiye’nin Rusya ile ticaret yapmaya; boşluklar veya arka kapılar bulmaya çalışacağı fikri yer alacaktır” dedi.

FT /Laura Pitel