Döviz
Yeni Ekonomi Modeli patladı: Hükümetin tek hedefi kuru sabitlemek
Hükümetin ‘ihracat, üretim, istihdam’ hedefinde patlayan ithalat oldu. Dış ticaret açığı rekor kırdı. İhracat üzerine bina edilen modelde ihracatın çökmesi…
Hükümetin ‘ihracat, üretim, istihdam’ hedefinde patlayan ithalat oldu. Dış ticaret açığı rekor kırdı. İhracat üzerine bina edilen modelde ihracatın çökmesi ‘temeldeki çürük yaklaşımı’ ortaya koydu. Ekonomistler de yalnızca kuru tutmaya odaklanan anlayışın KKM yükü ve yakılan rezervler üzerinden millete faturasının her ay arttığına dikkat çekti.
Rekabetçi kur formülüyle aralıkta uygulamaya konulan model dikiş tutmuyor. ‘Kur çıkacak, ihracat artacak, üretim ve istihdam sağlanacak’ söylemi karşılık bulmadı. İthalat ihracattan üç kat daha fazla yükselince dış ticaret açığı rekor seviyelere ulaştı. TÜİK verilerine göre, ekimde ihracat yüzde 3 artarken ithalatta artış yüzde 31’i aştı. Yıllık açık yüzde 421 oranında artarak 7 milyar dolara kadar çıktı.
Açık ekonomiyi ısıtırken modelin merkezinde olan yüksek kurun maliyeti katlandı. Kur korumasıyla Hazine ve MB’ye yük bindirilirken dövize fren için yakılan rezervlere ‘borç para’ da dahil edildi. Tüm hedefi dış ticarette fazla vermek olan formülde açığın rekorlar kırması çarpıklığı ortaya koydu. Ekonomistler ve muhalefet ‘Kuru tutmak dışında hiçbir çaba yok. Seçim öncesi algı siyaseti ekonomide işlemedi’ dedi.
Ekonomide denenen yeni model, cari fazla yerine rekor açık verdirdi. Ekim ayında dış ticaret açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 421,7 artarak 7.8 milyar dolara yükseldi. Reel kesim endeksi, güven endeksi, PMI ve ihracat endeksleri de modelin tutmadığını gösterdi. 10 aylık açık 9 milyar doları aştı.
Türkiye ekonomisinde denen yeni model, beklenen etkiyi gösteremedi. ‘Ya tutarsa’ diye yapılan hamleler cari açığı rekor seviyeye taşıdı. Reel kesim endeksi, güven endeksi, PMI ve ihracat endeksleri de modelin tutmadığının mesajını veriyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre; ekim ayında dış ticaret açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 421,7 artarak 7 milyar 874 milyon dolara yükseldi. TÜİK’in Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle oluşturduğu dış ticaret istatistikleri yayınladı. Genel ticaret sistemi kapsamında üretilen geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2022 yılı ekim ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3,0 artarak 21 milyar 328 milyon dolar, ithalat yüzde 31,4 artarak 29 milyar 202 milyon dolar oldu. Ekim ayında dış ticaret açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 421,7 artarak 1 milyar 509 milyon dolardan 7 milyar 874 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2021 ekim ayında yüzde 93,2 iken, 2022 ekim ayında yüzde 73’e geriledi.
Reel kesim güveni
2022 yılı Kasım ayında reel kesim güveni, bir önceki aya göre 2,4 puan azalarak 97,9 seviyesine düştü. Genel gidişat, mevcut toplam sipariş miktarı, mevcut mamul mal stoku ve gelecek üç aydaki toplam istihdama ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki üretim hacmi ve gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.
Ekonomik güven endeksi
Ekonomik güven endeksi, kasımda aylık bazda yüzde 0,2 gerileyerek 96,9 değerini aldı. TÜİK’ten yapılan açıklamaya göre, bir önceki aya göre kasım ayında reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi yüzde 0,7 oranında azalarak 101,3 değerini, hizmet sektörü güven endeksi yüzde 1 oranında azalarak 118,1 değerini aldı. Tüketici güven endeksi yüzde 0,6 oranında artarak 76,6 değerini, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 2,1 oranında artarak 121,9 değerini, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 1,2 oranında artarak 91,6 değerini aldı. Endeksin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, küçük olması ise genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği işaret ediyor.
İSO Türkiye İmalat PMI endeksi Ekim’de 46,4’e geriledi. Endeks üst üste sekizinci ay eşik değer 50’nin altında kalarak sektörün performansında sert yavaşlamaya işaret etti. Böylece imalat PMI pandemiden bu yana en düşük seviyeye geriledi.
İmalat payı yüzde 95
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, ekimde yüzde 1 artarak 19 milyar 568 milyon dolardan 19 milyar 766 milyon dolara yükseldi. Ekimde enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat, yüzde 12,8 artarak 16 milyar 527 milyon dolardan 18 milyar 637 milyon dolara çıktı. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret fazlası, ekimde 1 milyar 129 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret hacmi yüzde 6,4 artışla 38 milyar 402 milyon dolar oldu. Söz konusu ayda enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 106,1 olarak kayıtlara geçti. Ekonomik faaliyetler incelendiğinde ihracatta ekimde imalat sanayisinin payı yüzde 94,7, tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörünün payı yüzde 3,1, madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün payı yüzde 1,7 oldu. Ocak-ekim döneminde ekonomik faaliyetlere göre ihracatta imalat sanayisinin payı yüzde 94,7, tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörünün payı yüzde 2,9, madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün payı yüzde 1,8 olarak kaydedildi. Geniş ekonomik gruplar sınıflamasına göre ithalatta ekimde ara malların payı yüzde 79,3, sermaye mallarının payı yüzde 11,5 ve tüketim mallarının payı yüzde 9,1 olarak hesaplandı. Ocak-ekim döneminde ise ara malların payı yüzde 81,2, sermaye mallarının payı yüzde 10,8 ve tüketim mallarının payı yüzde 8 oldu.
karar.com
