2021 Merkezi Bütçe: Açık kontrol altında kritik olan 2022 performansı

Hazine ve Maliye Bakanlığı 2021 yılı aralık ayı ile yılın tamamına ilişkin bütçe gerçekleşmelerini açıkladı.

2021 yılında bütçe giderleri başlangıç hedefinin %18,8 üzerine çıkarak 1 trilyon 599 milyar lira oldu.  Gelirler ise hedefin %27,8 üzerinde 1 trilyon 407 milyar lira gerçekleşti. Böylece bütçe açığı, 192,2 milyar lira ile 244,9 milyar liralık hedefin %9,7 altında kalmış oldu.

Bütçelenen rakamla kıyas yerine artış oranlarının anlattığına bakmakta fayda var.

Yılın son ayında ödenekten kalan alan harcamalarda genel olarak büyük artışa neden oluyor.  2021 Aralık ayı da bu anlamda farklı değil. Bütçe giderlerindeki aylık artış geçen yılın aralık ayına göre %101 seviyesinde.   Yılın tamamı açısından artış ise %32,9’la ortalama enflasyon %19,6’nın hayli üzerinde.

Faiz giderlerinin nedeni ve esnek olmayışı malum, aylık artış %83’te ve yıllık seviye de %35.  Faiz dışı giderlerde ise dikkat çeken kalemler mevcut. Personel giderleri toplam yıl için %20 artarak enflasyona paralel gitmiş diyebiliriz. Fakat mal ve hizmet alımları %34,2 yıl sonunda ve oldukça yüksek. Savunma harcamaları bu giderin %30’u civarında.  Sermaye giderlerindeki yıllık artış da %40’la dikkat çekici ve daha çok gayrımenkul odaklı.

Gelirler tarafında toplam bütçe gelirleri, devam eden yapılandırmalar kaynaklı tahsilatların da etkisiyle hedefin %27,8 üzerine çıkarak 1 trilyon 407 milyar lira seviyesinde gerçekleşti. Vergi gelirleri hedefin %26,2 üzerine çıkarak 1 trilyon 164 milyar lira seviyesinde gerçekleşirken, önceki yıla göre %39,8 artış gösterdi.

Ekonomik aktivitenin boyutu gelir/kazanç üzerinden alınan vergilerdeki yıllık %50 artışı açıklıyor.  2021’de akaryakıt ürünlerinde kura bağlı yaşanan aşırı artış nedeniyle akaryakıt fiyatlarında ÖTV marjı sıfırlanarak, bu yolla kısmi sübvansiyon sağlanmıştı. Söz konusu gelişme, vergi geliri kalemleri içinde sadece ÖTV’nin önceki yıla ve bütçe başlangıç tahmininin altında kalmasına neden oldu. 2020 yılında 207,2 milyar lira ÖTV tahsilatı yapılırken, yılın sonunda ise 205,3 milyar liralık gelirle, hedefin %3,9 altında kalındı.

ÖTV dışında tüm vergi kalemlerinde gelir hedefin üzerinde. Yılın ilk yarısında yaşanan kapanmaların evden alışverişleri artırması, ikinci yarısındaki tam açılmanın ise ertelenmiş alışverişleri artırması KDV gelirinde önemli artışa yol açtı. KDV geliri 2021’de önceki yıla kıyasla  %72,5 arttı.

Sonuç olarak 2021’deki bütçe açığının önemli bölümü aralık ayında gerçekleşti. Toplamda elde edilen açığın GSMH’ye oranı %-2,7 civarında olurken, geçen seneye kıyasla sabit %-3,5’ten toparlanmış oldu.

Kritik olan seçim geri sayımında ekonomik aktivite yavaşlarken bütçe açığındaki seviyenin nereye ulaşacağı.  Kur Korumalı Mevduat ‘tan da Hazine’ye yansıyacak olası yükle birlikte 2022 sonunda bütçe açığı GSMH oranının 2021 seviyesinin iki katına ulaşması mümkün görünüyor.