De-Fi Dersleri 0

Kripto Para

1. Kripto Para Nedir?
2. Kripto Para Ne İşe Yarar ?
3. Kripto Para Nerede ve Nasıl Üretilir ?
4. Token ile Coin’in Farkı Nedir?
5. Kripto Para Borsası
6. Kripto Para Nereden Alınır?
7. Kripto Para Piyasası
8. Kripto Paranın Geleneksel Paradan Farkı Nedir ?
9. Kripto Para Piyasasında Göstergeler Nelerdir
10. Kripto Para Alırken Neye Dikkat Edilmelidir?

Kripto para çağımızın yeni oyuncağı mı yoksa geleceğe açılan kapı mı? Bu başlık altında kripto varlıkların ne olduğuna dair kısa başlıklar altında açıklamalar yapılarak okuyucunun kripto paralara ilişkin fikir edinmesi sağlanacaktır.

Kripto Para Nedir?

Öncelikle kripto para kullanımı yanlıştır. Kriptoların para olması için hem mübadele aracı hem de değer saklama aracı olması gerekmektedir. Kriptolar şu anda servet değer saklama aracı iken mübadele aracı olma özelliğini sağlayamamıştır. Kısaca Bitcoin’i yatırım aracı olarak/değer saklama için  kullanabilirsiniz fakat bitcoinle gidip her yerde alışveriş yapamazsınız. Bu nedenle Kripto para yerine kripto varlık terimi daha uygundur. Kripto varlıkların geçmişi bitcoin’in doğuşuna kadar uzanır. İnsanların ilgisi ise tam olarak 2020 sonlarına doğru ortaya çıkan yükselişlerle bu piyasaya yönelmiştir. Kripto para piyasalarının en popüler kripto para birimleri Bitcoin, Ethereum ve AVAX’dır.

Kripto Para Ne İşe Yarar ?

Aslında çoğu kişi BTCtürk ve paribu’da alım satım yapar. Fiyat artışlarından faydalanır. Bilinen en büyük faydasının bu olduğuna inanılır. Gerçek ise farklıdır. Özellikle bahsettiğimiz alanların dışına çıkıp kripto paraları metamask benzeri cüzdanlara çektiğinizde devlet, banka..vb kurumları ortadan kaldırarak vergi ödemeden kayıt altına alınmadan para transferi yapabilirsiniz. Klasik örnektir, buradan afrikaya 100$ yardım gönderseniz oraya bunun ancak 75$ ı ulaşılır. Arada vergiler, harçlar sizin gönderdiğiniz parayı pul eder. Kripto parayı cüzdan aracılığıyla doğrudan gönderdiğinizde ise  ilgili ağın gas ve fee ücreti haricinde başka bir maliyet ödemezsiniz. Ayrıca bu parayı gönderdiğinizi kimse bilmez.

Kripto Para Nerede ve Nasıl Üretilir ?

Kripto varlıklar, blockchain ağlarında ağ tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde üretilir. Bu varlıklar tamamen dijitaldir. Üretim süreçleri en basit anlamda POW ve POS mekanizmaları ile gerçekleştirilir. POW mekanizmasında, madenci olarak tanımladığımız kullanıcılar sistemi oluşturan ve sistemdeki transferlerin yerleştiği blokları oluşturma karşılığında blockchain’in parasını almaya hak kazanırlar. Kısaca üretilen blok kadar kripto varlık yaratılır. Bitcoin buna bir örnektir.

Görüldüğü üzere Bitcoin blockchain’i üzerinde günlük olarak yeni 900 bitcoin üretilmektedir.  Şu an her yeni block açıldığında madencileri 6.25 bitcoin verilmektedir.

POS sisteminde ise, madencilerin yerini validatörler alır ve validatörler belli bir dönem ellerinde tuttukları örnek olarak belli bir miktar (en az 2000) AVAX karşılığında faiz gibi AVAX alırlar. Avalanche sisteminde AVAX bu şekilde yaratılır. Bilgi

Her iki sistemde kullanıcılar işlem yaptıkça işlemlerinden belli bir oranda fee kesilerek, daha önce yaratılan para ortadan kaldırılır.

Token ile Coin’in Farkı Nedir?

Her blockchain kendine özgü bir varlığa(paraya) sahiptir. Örnek vermek gerekirse ethereum ağı için ether, avalanche ağı için AVAX. Bunlar o ağların coinleridir.Fakat bu ağlarda çıkarılan diğer varlıklar(paralar..vb) tokendır. Aşağıdaki varlıklar(paralar), Ethereum ağındaki en popüler tokenlardır.

Kripto Para Borsası

Kripto para borsaları merkezi olan ve merkezi olmayan olarak 2’ye ayrılır. Merkezi olanlara örnek Binance ike merkezi olamayanlara örnek Uniswaptır. Merkezi borsalar, KYC  ve arkasında bir şirket olması nedeniyle çoğu kişi tarafından tercih edilmektedir. Az bilinen merkezi olmayan borsalar da ise arkada bir şirket yoktur. Sistem tamamiyle bir sözleşme üzerinden yürütülür. Burada işlem yapan kişilerin en azından cüzdan kullanmasını bilmesi önemlidir.

Kripto Para Nereden Alınır?

Eğer büyük miktarlarda alım yapıp beklemek isterseniz; kripto varlıkları btctürk ve paribu gibi sitelerden alıp metamask gibi cüzdanlarınıza atmanızda yarar vardır. Metamask nasıl kullanılır artık öğrenin.

Kripto Para Piyasası

Kripto para piyasası merkezi sistemlerde order book(emir defteri) temelinde merkezi olmayanlarda ise genel olarak AMM (Otomatik Piyasa Yapıcı) temelinde işler.

Türkçe karşılığı emir defteri yada emir tahtasıdır. Alım satıma konu olan finansal varlıkların fiyat oluşumu bu emir defterleri üzerinden gerçekleştirilir. Bu defterin bir tarafından satıcılar satmak istedikleri fiyattan diğer tarafında ise alıcılar almak istedikleri fiyat üzerinden sıralanır. Aşağıdaki örnekte görüldüğü üzere alıcı ve satıcının buluştuğu noktada (örnekte 11224.9 dolar) ilgili varlık için fiyat oluşur. Aşağıdaki örnekte kırmızı renk SATICILAR ‘ı yeşil renk ise ALICILAR’ı temsil etmektedir.

Automated Market Maker (Otomatik Piyasa Yapıcı), merkezi olmayan borsaların(DEX) çalışma prensibine verilen genel addır. Bu piyasalarda her token/coin çiftlerinin oluşturduğu havuzlarda işlem yapılmaktadır.

Her token(coin) çiftinin bir havuzu vardır.

Mesela, BTC-ETHER havuzu, AVAX-ETH havuzu

Çiftler arasındaki parite(değişim oranı) burada AMM mantığı ile hesaplanır.

Aşağıda uniswap v3 havuzları görülmektedir.

Daha ayrıntılı bilgi için

Kripto Paranın Geleneksel Paradan Farkı Nedir ?

Krpto paralar, blockchain üzerinde merkezi olmayan bir ağ üzerinde yaratılan dijital paralardır. Bizim şu an kullandığımız paralar ise, bankalar(merkezi otorite) tarafından yaratılan paralardır. Kripto paralar, kesinlikle merkezi değildir, herhangi bir aracı ve yönetici bulunmamaktadır. Kullandığımız banka paraları işlemlerinde, güvenilen bir aracıya ihtiyaç duyulurken, kripto paralarda  güvene veya aracıya  gerek yoktur. Aracılık sistemi bizlere maliyetler yükler ve her zaman güvenlik açıkları olur. Kripto paraların üretilmesinde POS ve POW sistemi ve daha da temelde blockchain’i oluşturan kullanıcıların kararları etkiliyken, bankaların para üretmesinde merkezi otorite olan bankaların (ve dolaylı olarak devletin) kararı etkilidir. Kripto paraları, blockchain üzerinde kullandığınızda hem anonimlik kazanırsınız hem de işlemleri hızlıca yaparsınız.İşlemler kesinlikle geri alınamaz. Hiçbir otorite, devlet, kişi, bilgisayar programcısı, hatta sistemi tasarlayanlar dahil, madencinin biri tarafından onaylanıp, diğerlerince de kabul edilmiş ve Blok-Zincir’e yazılmış, bir işlemi değiştiremez, geri alamaz. (Kaynak)

Kripto Para Piyasasında Göstergeler Nelerdir

1- İlgili token veya coin’e ait on chain datalar izlenir

2- Makro değişkenler takip edilir

3- Merkezi borsalardaki alım satımlar izlenir.

4- Teknik analiz yapılır.

Kripto Para Alırken Neye Dikkat Edilmelidir?

Araştırmadan kesinlikle kripto para almayın. Twitter üzerinde tartışmaları takip edin. Influencer’ın roket atmasıyla gaza gelmeyin.

Bu konuda daha fazla bilgi almak için izleyen linke tıklayın. Kripto Para Nedir

Doç.Dr.VeriDelisi
İspanyolcaİspanyolca Merhaba Nasıl Denir?