Gıda milliyetçiliği: Tahıl yeni ‘silah’ mı?

Dünyanın ‘ekmeği’ âdeta tehlikeye girdi. İngiltere Merkez Bankası Başkanı Andrew Bailey, gıda fiyatları hakkında “kıyamet” uyarısında bulundu ve enflasyonla ilgili herhangi bir şey yapmak için “çaresiz” olduğunu söyledi. Hindistan’ın buğday ihracatını yasaklaması ardından buğday kontratları bu hafta sert bir yükselişle 12,75 dolar/bushel seviyesine geldi. Gıda milliyetçiliği ya da daha geniş bir tanımla “emtia milliyetçiliği” küresel mânâda büyük bir risk arz etmeye başladı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) tüm zamanları zirvesinde yer alan gıda fiyat endeksinin yanı sıra, Bloomberg tarım emtia fiyat endeksi son 6 günde %7 artış kaydetti (yılbaşına göre değişim oranı %29’a ulaştı). Kıtlık ihtimalinin de arttığından endişe ediyoruz!

Geride bıraktığımız hafta kripto varlıklarda yaşanan türbülansın son günlerde durması ile küresel mali piyasaların dün göreceli olarak iyimser bir gün geçirdi. Bitcoin 25bin dolar seviyesine kadar gerilemesi ardından tarihinde ilk kez 7 hafta üst üste düşüş yaşaması sonrası dün yeniden 30bin dolar seviyesinin üzerine kadar toparladı. Terra/Luna’nın neden olduğu paniğin de şimdilik dinmesi ile kripto para cenahında yaşanan sakinleşme, piyasaların geneline olumlu yansıdı.

İçeride ise, USDTRY kuru dün art arda 9 gündür değer kaybederek 15,90 seviyesine varan bir yükseliş kaydetti. Hatırlanacağı üzere, 14,67 seviyesinin aşılması ile başlayan teknik hareket, psikolojik 15 seviyesindeki defans hattının kırılması ile beklentimize paralel ivme kazandı. Hatta, biraz da somut verilerle konuya yaklaşırsak, TCMB’nin konsolide net döviz pozisyonu, Nisan sonunda eksi 58,4 milyar dolardan 13 Mayıs itibariyle eksi 62 milyar dolar seviyesine kadar açılması da, kamunun defans gücünün azaldığı anlamında yorumlandı (Ocak sonundan bu yana en düşük seviye). Merkez Bankası’nın negatif rezervleri ile kurun ne kadar süre daha savunulabileceğini tam olarak kestiremiyoruz.

Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) USDTRY kurunun adil değer olarak 16,50 seviyesinde işlem görmesi gerektiğini belirtiyor. Özellikle, cari işlemler açığını genişleten aşırı kredi büyümesi nedeniyle Lira zayıflığının yurtiçinde büyüdüğünü; 2018 yılında başlayan devalüasyon döngüsünün ise devam ettiğinin altı çizilmiş.

Yabancı indinden Türkiye risklerini gösteren 5 yıl vadeli CDS risk primi dün 710 baz puanın üzerine çıkarak, Rusya ve Arjantin’den sonra dünyanın en riskli üçüncü ülkesi konumuna geldi. Diğer bir bakış açısıyla, 715 baz puan seviyesi, 2008 küresel krizi döneminden sonra yaklaşık 14 yılın zirvesi! Teknik bir bakış açısıyla, USDTRY kurunda 16,20 – 16,40 seviyelerine varan bir yükseliş bizleri şaşırtmayacaktır. Riskler yukarı yönlü görmeye devam ediyoruz.

Hazır IFF ve cari açıktan söz etmişken… Bu hafta açıklanan iki önemli veri gözümüzden kaçmadı. Yüksek emtia fiyatları (enerji ve gıda) ve beraberinde kuvvetli seyreden iç talebin de etkisi ile cari işlemler açığı yılın ilk çeyreğinde 18,1 milyar dolar ile rekor açık verdi. Rezervlerin derinlemesine eksi olması nedeniyle cari işlemler dengesinde sürdürülebilirlik kaygılarına dikkat etmek gerekiyor. Öte yandan, yılın ilk dört ayında bütçe dengesi 19,4 milyar TL açık verdi. Bütçe dinamiklerinde belirgin bir bozulma görülürken, Türkiye ekonomisi ‘çifte’ açık sorunu yaşıyor!

TÜİK’in Nisan ayında 133,058 adet konut satıldığını açıkladı. Ramazan ayına rağmen, Nisan ayları özelinde yeni bir rekor kırılmış oldu. Yüksek enflasyonist döneminde Türk insanı parasının alım gücünü kaybetmemek adına araba, arsa, konut gibi taşınmazlara para bağlamaya ve korunma tedbirleri aramaya devam ettiğini görüyoruz. Konut fiyatlarının gerek talep, gerekse de enflasyona karşı korunma arayışı, gerekse de keskin maliyet artışı nedeniyle yükselmeye devam etmesini bekliyoruz.

CDS risk priminin artması, Türkiye’nin özellikle dış borçlanma araçlarının satış baskısı ile karşı karşıya kalmasına neden oluyor. 2 yıl vadeli TL gösterge bileşik faizi %27 seviyesini aşarken, Türkiye’nin dolar cinsi gösterge 2047 vadeli eurobondunun getirisi %9 seviyesini aştı. BİST100 endeksinin ise son 5 haftanın en düşük kapanışını yaptığını not edelim!

Dolar endeksinin (DXY) son 3 gündür gerileyerek 105 seviyesinden 103 seviyesinin diplerine kadar gevşemesinin de yardımı ile, EURUSD paritesi ön plana çıkardığımız 1,0650 ve 1,0350 seviyelerinin test etmesi ardından dün 1,0550 seviyesine varan bir yükseliş kaydedildi. ABD Dolarının küresel bazda değer kaybetmesi ile tetiklenen bu hareket, GBPUSD paritesini de 1,2450 seviyelerine kadar itti. EUR ve Sterlin cephesinde teknik mânâda dibe yakın olduğumuz sinyalini geçe hafta vermemize rağmen, Rusya’nın doğalgaz akışını durdurması durumunda, Avrupa’nın Rusya’ya enerji konusunda göbekten bağlı olması nedeniyle EUR/Doların paritenin altına da gerileme riski taşıdığını göz ardı etmiyoruz. Bu nedenle, EUR ve GBP’de kademeli uzun pozisyon almayı daha mantıklı buluyoruz.

Son 10 aydır, haftalık olarak kabaca 22 dolar seviyesinde bulunan teknik bölgenin üzerinde kapanış yapan gümüş, geride bıraktığımız hafta ilk kez 21 dolar seviyesinden kapanış yaptı. Eğer haftayı 22 dolar üzerine atarak tamamlarsa, gümüş yatırımcısının yüzünü güldürecek. Teknik mânâda haftalık kapanış önem arz ederken, riskler ise aşağı yönlü görünüyor. Altın ise, kararsız seyrini korumaya devam ediyor. Eğer yükselişten söz edebileceksek, ilk önce haftalık olarak 1,815 dolar/ons seviyesinin üzerinde kapanış görmemiz gerekiyor. Altın yeni haftanın ilk iş günü derinleşen satışlarla 1,786 dolar seviyesini görmesi ardından yeniden 1,815 dolar civarında yön arıyor (bakınız grafik.)

Jeopolitik tarafta ise, İsveç ve Finlandiya NATO üyeliği için resmi başvuruda bulundu. Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği hakkında “Teröristleri teslim etmeyeceklerine dair mesajları var. Bu iki ülkenin NATO’ya girmelerine ‘Evet’ demeyiz” dedi. İsveç’in üyeliği için çekinceleri gidermek adına bu hafta bir heyet Türkiye’yi ziyaret edeceğini görüyoruz. Rusya söz konusu ülkelerin NATO üyeliğine oldukça tepkili yaklaşıyor. İsveç Başbakanı Andersson ülkesinin ve Finlandiya’nın NATO üyeliği için yarın resmi başvuruda bulunacağını ve örgüt içerisinde Türkiye ile işbirliği kurmayı dört gözle beklediklerini söyledi.

Elon Musk Twitter’ı 44 milyar dolar karşılığında satın almak için verdiği teklifin spam ve sahte hesaplara ilişkin işlemlerin devam etmesi nedeniyle geçici olarak askıda olduğunu söyledi. Twitter bu ayın başında ilk çeyrekte reklam için hedef kitle olan 229 milyon ile rekor seviyeye ulaşan hesap sayısı açıklamış ve günlük aktif kullanıcılarının %5’inden azının sahte ya da spam hesaplar olduğu tahmininde bulunmuştu. Musk, Twitter CEO’sunun gerçek rakamları açıklamasını beklediğini söyleyerek, sahte hesapların %20 civarında olduğunu iddia ederek, teklifini şimdilik durdurduğunu söyledi. Twitter, Elon Musk’ın 29 gün önce yaptığı teklif ardından test ettiği 54,57 dolar zirvesinden sonra dün günü 38 dolar seviyelerinden tamamladı (kabaca %30 geriledi.)

Çinli otoritelerin sert izolasyonların yarattığı ekonomik daralmayı aşmak üzere önlemleri gevşetmeye başlamasıyla dün güne iyimser başlayan Asya piyasaları, Avrupa ve ABD borsalarının da soluklanmasına neden olmuştu. Gün içerisinde ABD’de açıklanan perakende satış ve sanayi üretiminin de kuvvetli sonuçlanması, ekonominin şimdilik resesyon ve stagflasyon riskinden uzak olduğunu göstererek hisse senetlerinin yükselmesine, ABD Dolarının ise yukarıda da belirttiğim üzere değer kaybetmesine neden oldu.

Lâkin, gece geç saatlerde konuşan FED Başkanı Powell’in açıklamaları, bu sabah iyimser havayı yeniden bozmuş. Powell, ekonominin temelini tehdit eden enflasyondaki artışı durdurmak için faiz oranlarını gerektiği kadar yükselteceği sözünü yenilerken, sürecin “acılı” olacağının altını çizdi. Yeni gün başlangıcında, Japonya ekonomisi, COVID-19 kısıtlamalarının hizmet sektörünü etkilemesi ve artan emtia fiyatlarının yeni baskılar oluşturması ve uzun süreli bir gerilemeye ilişkin endişeleri artırmasıyla Ocak-Mart döneminde iki çeyrekte ilk kez küçüldü. Asya piyasalarında bu sabah karmaşık bir seyir izlenirken, ABD borsalarının vadeli işlemlerinde ise dün akşamki yükseliş ardından düşüşler göze çarpıyor.

Mali piyasaları gündeminde bugün EURO Bölgesi ve İngiltere’de TÜFE enflasyonu, ABD yeni konut satışları ve inşaat ruhsatları takip edilebilir. G7 maliye bakanları ve merkez bankası başkanları bir ara geliyor. Mikro cephede ise bilançolar takip edilecek.

iktisatbank.com