GES nedir, ekonomistler nasıl yorumladı?

azine ve Maliye Bakanlığı, beklenen açıklamasını gerçekleştirdi ve gelire endeksli devlet iç borçlanma senedi ihraç edileceğini, talep toplama işleminin 15 Haziran’dan itibaren yapılacağını belirtti.

Hazine ve Maliye Bakanlığı daha önce yaptığı duyuruda enflasyon ve döviz kuru olmak üzere bazı ekonomi başlıklarıyla ilişkili bir açıklamanın yapılacağını aktarmıştı.

Beklenen açıklama akşamın ilerleyen saatlerinde geldi. Yeni enstrümanın açıklanmasının ardından kur yeniden 17,20’nin üzerine çıktı. Euro/TL ise kısa süren düşüş sonrası 18,35’in üzerine çıktı.

Devlet iç borçlanma senedinin detayları

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı gelire endeksli devlet iç borçlanma senedi sadece gerçek kişilere sunulacak.

Ülke genelinde duyuru ve talep toplama işlemleri yoluyla senet ihraç edilecek.

Senede ilişkin talep toplama işlemleri ile senedin ihracı, kupon ve anapara ödemeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın sitesinde yayınlanacak ve duyuruda belirtilecek bankalar aracılığı ile gerçekleştirilecek.

Hangi kurumun gelirine endeksleneceği önemli

Dünya gazetesinin haberine göre 1990’lı yıllarda da yapılan ve 2010 yılına kadar ihraçları devam eden gelire endeksli senetler zarar etmesi mümkün olmayan bir kamu kurumuna endeksleniyor ve kupon ile ana para ödemeleri belirleniyor.

Gazeteye konuşan bankacılık kaynakları yeni enstrümanın faizinin ve vadesinin ihraç duyurusunda belli olacağını belirtti.

Bloomberg HT’nin haberine göre de 2009 yılında Hazine Müsteşarlığı benzer bir enstrümanı kamuoyuna sunmuştu.

O dönem gündeme gelen enstrümanın getirilerinin, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Devlet Malzeme Ofisi (DMO) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KEGM) bütçeye aktarılan paylardan oluşması öngörülmüştü.

“Hazineye yük getirecektir”

Enflasyonun Mayıs ayında 1998 yılından beri en yüksek seviyesine çıkarak yüzde 73,5 olarak açıklanması, yüzde 14 olan politika faizi ile arasındaki makasın daha da yükselmesine yol açtı.

Bu yüzden uzun zamandır piyasada enflasyon endeksli yeni bir enstrümanın açıklanması beklentisi vardı.

Bunda Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin bireyleri enflasyona karşı korumamasının da etkisi bulunuyor.

Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bu beklentiye paralel bir açıklama gelmedi.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı devlet iç borçlanma senedinin getirisinin ne olduğu, buna bağlı olarak da talebin ne kadar olacağı henüz bilinmiyor.

Ancak analistler ve ekonomistler, açıklanan bu enstrümanın enflasyon ve yükselen kura karşı bir koruma sağlaması ya da kurun yükselişini durdurmasını beklemiyor.

‘Faizi artırmamak için‘

Icrypex’ten Strateji Geliştirme Müdürü Tuğba Özay, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı devlet iç borçlanma senedinin KKM gibi hazineye yük getireceğini vurguluyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan ekonomist Özay, faiz artırmamak için KKM ve devlet iç borçlanma senedi gibi yeni adımların duyurulduğunu açıklıyor:

“Bu açıklamaların etkisi çok kısa süreli. Bu tarz açıklamalar bu şekilde yapılmamalı, hele ki güven ortamı zedelenmiş, enflasyon ve kur artmaya devam ederken…

“Bunlar günü kurtarma çabaları. Bunların hiçbir sorunu çözebilecek adımlar değil. Sadece sorunların çözümünü öteliyoruz ve hazinenin yükünü artırıyoruz.”

Son günlerde dolar/TL kurundaki yükselişin hızlanmasının yanı sıra Türkiye’nin risk primi göstergesi olan CDS’leri de yükselmekte.

İhracatın artmasını hedefleyen yeni ekonomi modeline rağmen dış ticaret açığı ise Mayıs ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 157 arttı.

Ekonomist Özay, enflasyonun, dış ticaret açığının, cari açığın, TL’deki değer kaybının artmaya devam etmesinin, TL’ye ve ekonomiye güvenin daha da azalmasına yol açtığını vurguluyor:

“Hem hazinenin borcu hem cari açığın artması… En korkulan ikiz açıktır, kamu borcu ve dış ticaret açığının aynı anda artması. Buraya mı gidiyoruz endişelerinin ortaya çıkmasına yol açıyor.

“Dünyada para güvenli limanlara artmaya devam ediyor. Dolarda parasal sıkılaşmadan ötürü bir güçlenme var, TL’nin kendi sebepleri dolasıyla değer kaybı da devam edince kurdaki yükseliş hızlanıyor.”

İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Faize faiz dememek için yaptıklarımızı yazsak roman olur” dedi.

Medley Advisors Gelişmekte Olan Piyasalar Analisti Nick Stadtmiller gelire endeksli senetlerin kur korumalı mevduatlar gibi zaman kazanmak ve liraya geçici olarak bir istikrar kazandırmak için çıkarıldığını belirtti:

“Benzer önlemlerle bir yıl boyunca bir çöküşü engelleme ihtimalleri yüksek fakat makro dengesizliklerin er geç düzeltilmesi gerekecektir.”

Handelsbanken Capital Markets’tan kıdemli ekonomist Erik Meyersson dolar/TL kurunun kısa süreli düşüşten sonra kaldığı seviyeye yükseldiği bir grafik paylaşarak “Piyasalar Nebati’nin kabare gösterisinden etkilenmemiş” dedi.

Bluebay Varlık Yönetimi’nden Tim Ash, Türkiye’nin finansal “simyasının” her geçen gün daha fazla Lübnan’a benzediğini yazdı:

“Bu kesinlikle Lübnan’da olduğu gibi çok büyük bir krizle sonuçlanacak. Esas soru, bunun en zaman olacağı.”

Ankara Üniversitesi’nden Prof. Yalçın Karatepe, Twitter hesabında bakanlığın açıklamasını alıntılayarak “Bu bile gösteriyor ki kurların neden yükseldiği konusunda bir fikirleri yok” dedi.

Karatepe “Güya vatandaş döviz bozduracak, getirisinin ne olacağı bile duyurulmayan enstrümanı bekleyecek? Hadi canım sende!” ifadelerini kullandı.

Ekonomist ve Dünya gazetesi köşe yazarı Emrah Lafçı “Tahvilin iki tane ana bileşeni vardır. Biri vade, diğeri de getiri oranı. Tahvil ihracıyla ilgili bir açıklama yapılıyor ve bu iki bilgi de yok” paylaşımında bulundu.

Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı, Başkent Üniversitesi Uluslararası Finans ve Bankacılık Bölüm Başkanı Prof. Şenol Babuşçu bu adımların orta vadede finans sistemini “Faizsiz (İslami) Finans Sistemine dönüştürmek için yapılan düzenlemeler” olduğunu söyledi.

Borsa analisti Tuncay Turşucu “Açıklamalar net değil. 15 Haziran’a kadar GES’in yıllık oranı, kupon oranı, vadesi netleşsin. Sonra daha sağlıklı yorum yapabiliriz” dedi.

Prof. Dr. Burak Arzova da senedin hangi gelire endeksli olduğunun belli olmamasını eleştirdi ve ekledi:

“Yine yük Hazine’ye yıkılmış durumda. Çıkmaz yolda çıkış aramaya çalışmak gibi.”

Prof. Veysel Ulusoy ise “Herhangi bir ekonomik kararın akşam saatlerinde açıklanması suçtur. Ekonomik suç var ortada” dedi.

Finansal piyasalar yöneticisi İris Cibre de “Bu yaptığınız ayıp. Piyasa ile ilgili bilgiler piyasalar açıkken açıklanır, yatırımcılar zarar görmesin diye yapılır bu” ifadelerini kullandı.

BBC Türkçe