Gelir adaletsizliğinde Türkiye OECD lideri

Oxfam ve Development Finance International (DFI) tarafından hazırlanan 2022 Eşitsizliği Azaltma Taahhütleri Endeksi’ne (EAT Endeksi) göre, 2020’den bu yana devam eden pandemi boyunca hem zengin hem de yoksul ülkelerde ekonomik eşitsizliklerde patlama yaşandı.

Pandeminin ilk 2 yılını kapsayan endeks, 161 ülkenin hükümetlerinin eşitsizliği azaltmaya yönelik politikalarını ve uygulamalarını detaylı bir şekilde incelendi. Bu sürede yoksulluk seviyesi rekor düzeyde yükseldi ve işçiler on yıllardır görülmemiş hızda artan fiyatlarla başa çıkmaya çalıştı. Hükümetlerin büyük çoğunluğu bu süreçte sağlık, eğitim ve sosyal koruma harcamalarının payını azalttı. Buna rağmen endeksteki ülkelerin üçte ikisi asgari ücretleri pandemi süresince kaydedilen ekonomik büyüme oranında dahi artırmadı. Aynı dönemde elde edilen olağan dışı kârların ve katlanan servetlerin üzerindeki vergi oranları ise aynı seviyede kaldı. 161 ülkenin 143’ü en zengin vatandaşlarının ödediği vergi oranları aynı seviyede kaldı.

Bu süreçte küresel ekonomik düzen de gelişmekte olan ülkelerin aleyhine işledi. IMF’nin borçları ve bütçe açıklarını kapatmak için yeni kemer sıkma politikalarında ısrarcı olması nedeniyle yoksul ülkelerdeki ekonomik eşitsizlikler ve yoksulluk daha da katlandı.

***

Asgari ücrette gerileme 

Endekste Türkiye’ye ilişkin çarpıcı veriler yer aldı. En zengin yüzde 1’lik kesimin toplam servetin yüzde 41’ine sahip olduğu ve servet dağılımının en adaletsiz 3 ülkeden biri olan Türkiye ile ilgili ise endekste çarpıcı veriler yer aldı. İşte o verilerden bir bölümü;

•Türkiye endeksin genel sıralamasında 161 ülke içerisinde 74. sırada. OECD ülkeleri arasında ise son sırada yer aldı.

•Son iki yılda Kurumlar ve gelir vergisi oranları arttığı halde bu vergilerin tahsil oranları sırayla yüzde 17 ve yüzde 16’da kaldı. Bu nedenle Türkiye “Vergi adaletine yönelik adımlara ilişkin kategoride” 161 ülke arasında 114’üncü sırada yer aldı.

•Pandemi süresince sağlık ve sosyal koruma alanında adımlar atıldı. Sosyal harcamalar kategorisinde Türkiye hala OECD ülkeleri arasında en alt sıralarda.

•Türkiye sendikal haklar açısından sıralamada en sondaki 10 ülke arasında.

•Asgari ücretin kişi başı gayrisafi yurt içi hasılaya oranı son 2 yılda yüzde 60’tan yüzde 50’ye düştü. Bu ciddi bir gerileme sayıldı.

Endeksin hazırlayıcısı iki kuruluşun direktörleri şu görüşleri paylaştı; DFI’nin Direktörü Matthew Martin, “Eşitsizlik bir siyasal tercih meselesi. Hükümetler artık zenginlere öncelik vermeyi bırakıp yoksul insanları düşünmeli. Gelişmekte olan ülkeler sağlık için harcadıkları her bir dolar karşılığında, zengin kredi kuruluşlarına 4 dolar tutarında borç ödüyor. Bu ülkelerdeki eşitsizliği azaltmanın tek yolu borçların önemli bir kısmının silinmesi ve zenginlerin ödedikleri vergilerin oranının artırılması” dedi. Oxfam’ın Direktörü Gabriela Butcher “Bizim endeksimiz gösteriyor ki hükümetlerin çoğunluğu Covid-19 nedeniyle körüklenen eşitsizliklerle mücadele için gerekli adımları atmadı” dedi.

Pandeminin ilk iki yılında ülkelerdeki bazı değişiklikler de endekste yer aldı;

FİLİSTİN: Sosyal harcamaların bütçedeki payını yüzde 37’den yüzde 47’ye yükseltti.

BARBADOS: Kadın işçilerin haklarını iyileştirmek için bir dizi yasayı hayata geçirdi.

MALDİVLER: İlk defa bir ulusal asgari ücret seviyesi belirledi.

FRANSA: Kurumlar vergisi oranını düşürdüğü ve 2019’da servet vergisini kaldırdığı için endeksteki sıralamada 10 basamak düştü.

ÜRDÜN: Sağlık harcamalarının bütçedeki payını pandemiye rağmen beşte bir oranında azalttı.

NİJERYA: Asgari ücret tutarını pandeminin başından bu yana değiştirmedi. ABD ise federal asgari ücret düzeyini 2009’dan bu yana artırmadı.