Dr Ali Orhan Yalçınkaya:  Zayıf istihdam ve sanayi üretimi ekonomide yaz durgunluğu sinyali

İşsizlik oranı bir önceki aya göre 30 baz puan azalarak Temmuz’da yüzde 10.1’e geriledi.

İstihdam oranı bir önceki aya göre 30 baz puan (148 bin kişi) azalarak yüzde 47.3’e gerilerken (30 milyon 608 bin kişi), işgücüne katılım oranının 50 baz puan azalarak yüzde 52.6’ya gerilemesi dar tanımlı işsizlik rakamında azalışı getirdi. Böylece işsiz sayısı Haziran’a göre 113 bin kişi azalarak 3 milyon 445 bin oldu.

Öte yandan zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı bir önceki aya göre 110 baz puan artarak yüzde 15.1’e yükselirken bu gruptaki işsiz sayısı 1 milyon 697 bin kişi oldu. Potansiyel işgücü ve işsizlerin bütünleşik oranı 80 baz puan artarak yüzde 18.0 olurken, bu gruptaki işsiz sayısı 3 milyon 274 bin kişiye yükseldi.

İşsizler, zamana bağlı eksik istihdam ve potansiyel işgücünün toplamından oluşan atıl işgücü oranı ise bir önceki aya göre 200 baz puan artarak yüzde 22.5 olurken, bu gruptaki işsiz sayısı 8 milyon 415 bin kişiye yükseldi.

Mevsim etkisinden arındırılmış verilere göre erkeklerde işsizlik oranı bir önceki aya göre 10 baz puan azalarak yüzde 8.6’ya, kadınlarda 60 baz puan azalarak yüzde 13.1’e geriledi. Genç nüfusta işsizlik oranının da bir önceki aya göre 80 baz puan azalışla yüzde 19.1 gerilediği görülüyor.

Arındırılmamış verilerde ise işsizlik oranı bir önceki aya göre 90 baz puan artarak yüzde 10.6 olurken, işsiz sayısı 280 bin kişi artarak 3 milyon 644 bin oldu. İstihdam oranı 110 baz puan azalarak yüzde 47.5’e, işgücüne katılım oranı 70 baz puan azalarak yüzde 53.1’e geriledi.

TÜİK, aylık bazda idari kayıtlara dayalı olarak istihdam verilerinin yanında işbaşında olanlar, haftalık toplam çalışılan saat ve haftalık ortalama fiili çalışma saati verilerini de açıklamaktadır.

Temmuz’da istihdamdaki 148 bin kişilik azalışa karşılık, işbaşında olan kişi sayısının 842 bin kişi gerilediği görülüyor. Bir önceki ay 44.3 saat olan haftalık ortalama fiili çalışma saati ise 43.1 saate düştü.

Sonuç olarak işsizlik verilerinin detaylarında daha önce gördüğümüz izaha muhtaç durum Temmuz’da da tekrarlanmış bulunuyor: Bir önceki aya göre 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 75 bin kişi artarken, işgücünün bunun tam tersi 262 bin kişi azalması; istihdamın işgücünden daha yavaş (148 bin kişi) düşmesi aylıkta dar tanımlı işsizlik rakamında gerilemeyi getirmiştir. Diğer geniş tanımlı işsizlik göstergelerinin hepsinde ise yükseliş gerçekleşmiştir.

Yılın ikinci yarısında iktisadi faaliyetteki yavaşlama ile beraber işsizlik rakamlarının tekrar yükselişe geçeceğini beklemekteyim. Nitekim 2023-2025 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programda 2022 gerçekleşme tahmininin yüzde 10.8 olarak yer aldığı görmekteyiz.

Sanayi Üretiminden Yavaşlama Sinyalleri

Temmuz ayında sanayi üretim endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2.4 oranında artarken, mevsim etkisinden arındırılmış endeks bir önceki aya göre yüzde 6.2 oranında azalış kaydetti.

Genel eğilimi takip ettiğimiz sanayi üretim endeksinin (takvim etkisinden arındırılmış) üç aylık hareketli ortalamasının yıllık değişimi ise yüzde 6.7 artış ile yavaşlamaya işaret ediyor.

Ana iktisadi faaliyetlere göre Temmuz ayında tüm gruplar azalış kaydederken, en fazla azalış yüzde 8.04 ile dayanıklı tüketim malı ve yüzde 7.20 ile dayanıksız tüketim malı grubunda oldu. Yıllıkta ise sermaye malı ve dayanıksız tüketim malı grubu sırasıyla yüzde 10.83 ve yüzde 5.85 artış kaydederken, diğer tüm alt gruplar azalış gösterdi.

İmalat sanayi alt gruplarında ise aylıkta bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı artış kaydeden ve en fazla katkı veren tek grup olurken, en fazla azalış diğer ulaşım araçları imalatında gerçekleşti. Yıllıkta da bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı en fazla artışın gerçekleştiği grup oldu. En fazla azalış ana metal sanayi grubunda gerçekleşti, üretime en fazla katkıyı ise giyim eşyaları imalatı verdi.

Perakende satışlar da tatsız

Tüketim harcamalarının öncü göstergesi olan sabit fiyatlarla perakende satış hacim endeksi özel tüketimin Temmuz sonunda daraldığını gösterdi. Endeks Temmuz’da bir önceki aya göre yüzde 0.3 daralırken, yıllık bazda artış ivme kaybederek yüzde 2.0 oldu.

KDV beyannamesi veren sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörlerindeki bütün girişimlerin toplam satışlarını gösteren takvim etkilerinden arındırılmış ciro endeksi ise yıllıkta yüzde 122.4 oranında yükselirken, önceki aya göre yüzde1.5 daraldı.

Endeks, fiyatlardaki artışı da içerdiğinden TÜFE ve ÜFE’deki yükseliş bu artışta belirleyici olmaktadır. Bu nedenle endeks TÜFE’den arındırıldığında reel değişim yüzde 23.8 artışa, ÜFE’den arındırıldığında ise yüzde 9.1 daralmaya işaret etmektedir.

Sanayi üretim endeksi ile GSYH arasında yüksek korelasyon bulunmaktadır. 2022 yılının ilk çeyreğinde sanayi üretimi arındırılmamış seride geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 10.3 artarken, GSYH yüzde 7.5 artmıştı. İkinci çeyrekte sanayi üretimi geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 10.7 oranında artarken, GSYH yüzde 7.6 artış kaydetmişti.

Üçüncü çeyrek başı itibariyle sanayi üretimi belirgin azalarak yüzde 1.7 artışa kadar gerilemiş bulunuyor. Bu durum iktisadi faaliyette belirgin yavaşlama olduğuna işaret ediyor. Nitekim Orta Vadeli Programda 2022 yılı büyüme tahmini yüzde 5.0 olduğunu görmüştük. Bu da yılın 2. yarısında büyümenin yüzde 2.9 olarak beklendiği anlamına geliyor.

Ağustos  öncü göstergeleri yaz aylarında ekonomide durağanlaşmayı doğruluyor

Ağustos ayına ilişkine öncü göstergelerden PMI verisi Temmuz ayındaki 46.9 olan düzeyine göre artarak Ağustos’ta 47.4 değerine yükselmiş olsa da üst üste altıncı ay eşik değer 50’nin altında kalarak imalat sektöründeki ivme kaybının sürdüğüne işaret etti. Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) ise manşet veride 1.6 puan azalarak 102.1, arındırılmış veride 1.1 puan azalarak 101.4 seviyesinde gerçekleşerek son iki yılın en düşük düzeyine indi. Gelecek üç aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacminde bir önceki ayda artış bekleyenler lehine olan seyir güçlenirken, iç piyasa sipariş miktarı ve ihracat sipariş miktarında artış bekleyenler lehine olan seyrin zayıfladığı görüldü. Elektrik tüketimi ise Ağustos ayında da daraldı…

FÖŞ yazdı:  Yaz sıcağında, terleyen, donan ekonomi

İş dünyası kredi bulamıyor: Bankacılar neden kredi vermediklerini Reuters’a anlattı

Cari açığı artıran Yeni Ekonomi Modeli’nin tekinsiz fonlama kaynakları…