Mevduat Sertifikaları

1970’lerde yaşanan ekonomik sıkıntıların çözümü olarak ekonomik olarak serbestleşmeyi seçen Türkiye alınan bir dizi karar sonrasında 1 Temmuz 1980 tarihinde Mevduat sertifikasıyla (Certificates of Deposit(CD))  tanıştı. Hesap sahibinin ismini gizli tutan, bankadaki mevduatın tutarını ve vadesini gösteren hamiline yazılı bir belge olan CD ömrü Türkiye’de kısa bir geçmişi olmasına rağmen yüksek ilgi görmüştür ancak 1997 yılında bu aracın kara paranın aklanması amacı ile kullanımını önlemek için uygulamadan kaldırılmıştır. Ülkemizde bu kadar kısa bir geçmişe sahip olan bu finansal araç yurtdışında özellikle Amerika Birleşik Devlet’inde (ABD) yaygın olarak kullanılmaktadır.

Peki nedir mevduat sertifikası?

CD’nin ABC’si

Mevduat sertifikası; üzerinde yazılı olan tutardaki mevduatın belli bir kişi veya kurum tarafından bankaya yatırıldığını gösteren bir belgedir. Diğer mevduat ürünlerine göre daha yüksek faiz getirisi vaad eden bu mevduat türünde ABD’de 250.000 dolara kadar mevduat sigortası da bulunmaktadır.

Yatırımcı bir CD aldığı zaman 6 ay, 1 yıl veya daha fazla zaman sonunda elde edeceği bir tutara yatırım yapmış olur. Dönem sonu geldiğinde ise anapara ve üzerinde anlaşılan faiz oranını elde eder. Vadesinden önce kullanılmak istenen CD’de yatırımcı genellikle elde etmiş olduğu faizin bir kısmını kaybetmek ve hatta bazı durumlarda anaparasından da bir miktarı kaybetmek gibi cezalarla karşılaşabilir.

CD, finans piyasalarında ilk çıktığında diğer finansal ürünler gibi bugün ki kadar karmaşık bir yapıya sahip değildi. Dönem boyunca sabit bir ödemeye sahipti ancak zamanla CD’de karmaşık ve her yatırımcıya hitap edebilecek şekilde evrildi. Aşağıda detaylı bir şekilde anlatacağım şekilde değişken faizli, geri çağırma özelliği olan tipleri de ihraç olmaya başladı.

Güvenli bir yatırım aracı olan mevduat sertifikası riskli portföylerde portföyü dengeleyici olarak bulunmaktadır. Ancak erken çekilemediği için yükselen faiz ortamlarında yatırımcının bu faizlerden faydalanamamasına neden olmaktadır.

Genel olarak mevduat sertifikaları ciro edilebilir ve ciro edilemez olarak ikiye ayrılır.

Ciro edilebilir olan mevduat sertifikaları sahip olan kişi tarafından başkalarına satılabilirken ciro edilemeyen mevduat sertifikaları sadece sahip olan kişi tarafından kullanılabilir.

Vadeli Mevduat türü olarak Mevduat Sertifikası

Birçok ülkede mevduat sertifikası ve benzer ürün olmakla beraber ilk çıkış yeri ABD bankacılık sistemi olmuştur.

ABD’de vadeli mevduat;

• ihbarlı mevduat,
• açık hesap mevduat,
• mevduat sertifikası olmak üzere 3’e ayrılmaktadır.

Mevduat sertifikası ABD’deki tanımına göre sertifikanın ibrazı ve teslimi karşılığında 30 günden kısa olmayan bir sürenin bitimi sonunda üzerinde yazılı belli bir kişiye ya da emrine ödeneceği taahhüdünü taşıyan ciro edilebilir ya da ciro edilemez nitelikte bir belgedir.  ABD’deki uygulamaya göre mevduat sertifikaları özünde vadeli mevduatı temsil eden bir senettir. Mevduat sertifikası üzerinde sertifikanın düzenlendiği gün, vade, yıllık faiz oranı, ayrıca yıllık gelir ve ödemenin kime yapılacağı açıkça gösterilmelidir.

Mevduat Sertifikası Türleri

 Faiz Yükseltilebilir CD

İhraççı banka CD alan yatırımcıya eğer faizler yatırım vadesi içerisinde yükselmişse önerdiği bir faizden yatırımcının bu faiz ortamından faydalanmasını anlaşmaya bağlı olarak bir veya iki kere sağlıyor.

Eklenebilir CD

Yatırım boyunca bu ürünü sunan bankalar yatırımcıya anaparasına ekleme yapabilme imkanı sunuyor.

Cezasız CD

Mevduat sertifikasının faizinden faydalanılabildiği gibi vadesiz mevduat gibi istenildiğinden çekilebilen bu mevduat sertifikası türünde bu avantaj düşük faiz ile birlikte gelmektedir.

Geri Çağrılabilir CD

İhraççı bankanın istediği zaman sonlandırabildiği mevduat sertifikası kazandığınız faiz oranında bir kayba sebep olmazken vadenin geri kalanında faydalanacağınız yüksek faizden mahrum kalmanıza sebep olur.

Amerikan Finansal Piyasaları Çalışma Grubu