Doğalgaz Dosyası: 12 ayda yüzde 700 yükselerek Yeni Soğuk Savaş’ta itici güç haline geldi

Haziran ayının başlarında bir sabah, , ABD kayagazı havzalarından doğal gaz alan, onu bir sıvıya soğutan ve denizaşırı ülkelere gönderen Teksas’taki belirsiz bir tesiste bir yangın çıktı. Yaklaşık 40 dakika içinde söndürüldü. Kimse yaralanmadı.

Yerel basın için en fazla bir hikaye gibi görünüyor. Fakat üç haftadan fazla bir süre sonra, finansal ve siyasi şok dalgalarının hala Avrupa, Asya ve ötesinde yankılanıyor olması önemli.

Çünkü doğal gaz şu anda dünyanın en sıcak metası. Küresel enflasyonun kilit bir itici gücü ve günümüzün çalkantılı piyasalarının standartlarına göre bile aşırı olan fiyat sıçramalarını kaydetmekte. Geçen yılın başından bu yana Avrupa’da yaklaşık yüzde 700 fiyat artışıyla, kıtayı durgunluğun eşiğine itmekte.

Kısacası, doğal gaz artık jeopolitiği şekillendiren yakıt olarak petrole rakip oluyor.

Ukrayna’daki savaş, çok önemli bir arz yığınını ortadan kaldırarak gaz krizini yeni bir seviyeye taşıdı. Rusya, Avrupa’ya boru hattı teslimatlarını keserken, Avrupa da zaten -henüz olmasa da- doğalgazı Moskova’dan satın almayı bırakmak istediğini söylüyor. Bu boşluğu doldurma çabası, ülkeler kuzey yarımküre kışından önce sıvılaştırılmış doğal gazın kıt kargolarını güvence altına almak için yarışırken, dünya çapında bir izdihama dönüşüyor.

Yeni Petrol?

Almanya, gaz açığının Lehman Brothers benzeri bir çöküşü tetikleyebileceğini, çünkü Avrupa’nın ekonomik güç merkezinin, işletmelerin ve tüketicilerin gücünün tükenmesi gibi benzeri görülmemiş bir beklentiyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Rus gazını Almanya’ya taşıyan ana Kuzey Akım boru hattının 11 Temmuz’da on günlük bakım için kapatılması bekleniyor ve Moskova’nın hattı yeniden açamayacağına dair artan bir korku var. Yedi liderden oluşan grup, Rusya’nın Ukrayna’nın işgalini finanse etmeye yardımcı olan gaz kazançlarını azaltmanın ve yeni LNG yatırımlarını desteklemenin yollarını arıyor. Ve ucuz gaz etrafında enerji sistemleri kuran daha fakir ülkeler şimdi bunu karşılamakta zorlanıyorlar.

Washington merkezli bir araştırma şirketi olan ClearView Energy Partners LLC’nin genel müdürü Kevin Book, “Bu doğal gaz için 1970’ler. Dünya şimdi bir zamanlar petrol hakkında endişelendiği gibi gaz hakkında düşünüyor. Gazın modern ekonomilerde oynadığı temel rol nedeniyle güvenli ve çeşitli arz ihtiyacı çok görünür hale geldi,” diyor.

Doğalgaz, parçalanmış bölgesel pazarlarda el değiştiren sakin bir emtiaydı. Şimdi, küreselleşme dünya ekonomisinin çoğunda geri çekiliyor gibi görünse de, gaz ticareti ters yöne gidiyor. Hızlı bir şekilde küreselleşiyor – ama belki de yeterince hızlı değil.

Birçok ülke, kömür gibi daha kirli fosil yakıtların ve bazı durumlarda nükleer enerjinin kullanımını aşamalı olarak durdurmaya çalıştıkları için daha temiz enerjiye geçişin bir parçası olarak doğal gaza yöneldi. Dünyanın en büyüğü olarak Katar’a rakip olmak için LNG ihracatçılarının saflarını hızla yükselten ABD gibi büyük üreticiler, üretimlerine olan talebin arttığını görüyorlar. Geçen yıl kırk dört ülke LNG ithal etti, bu rakam on yıl öncesine göre neredeyse iki kat daha fazlaydı. Ancak yakıtın gezegenin etrafında taşınması petrolden çok daha zor, çünkü Teksas’taki Freeport fabrikası gibi yerlerde sıvılaştırılması gerekiyor.

İşte bu yüzden, Amerikan kıyılarından LNG gönderen yedi terminalin en büyüğü veya en sofistike olanı bile olmayan, endüstrinin içindekiler tarafından özel bir durum olarak görülmeyen bir tesisteki küçük bir patlama – – bu kadar büyük bir etkiye sahipti.

‘Mevcut Kriz’

Avrupa ve Asya’daki gaz fiyatları, Freeport’un geçici olarak kapanmaya zorlanmasından bu yana geçen haftalarda %60’tan fazla arttı ve bu dönemde Rusya tarafından daha fazla arz kesintisi yaşandı. Buna karşılık, ABD’de, yakıt fiyatları neredeyse %40 düştü – çünkü kesinti, gazın daha fazlasının ülke içi kullanım için mevcut kalacağı anlamına geliyor.

Piyasada zaten çok sayıda aşırı sıkılık belirtisi vardı. Savaş ve Covid, buğdaydan alüminyum ve çinkoya kadar her emtiayı sarsıyor olabilir, ancak küresel gaz fiyatlarının oynaklığıyla karşılaştırıldığında çok sakin bir seyir var. Asya’da, yakıt şimdi bir yıl öncesine göre yaklaşık üç kat daha pahalı. Avrupa’da, enflasyonun yeni bir rekora ulaşmasının ana nedenlerinden biri de bu.

Doğalgaz ABD’de daha ucuz olmaya devam ediyor – ancak orada bile, Freeport kapanmadan önce vadeli işlemler bu yıl iki katından fazla artmıştı.  Almanya’dan Ukrayna’ya kadar kilit siyasi müttefikler Amerikan gazını satın almak için çaresizken, ABD’li üreticiler yurtdışında daha fazla satışın yurtiçinde daha yüksek maliyetler anlamına geleceği konusunda uyarıyorlar. Freeport yangınına piyasa tepkisi, “LNG ihracatı ile doğal gaz ve elektrik için yurtiçi fiyatlara enflasyonist etkiler arasında net bir bağlantı” olduğunu gösteriyor diyor Amerika Endüstriyel Enerji Tüketicileri Başkanı Paul Cicio.

Tüm yeni talebi karşılamak için arzda büyük bir yatırım dalgası gerekecektir. Bu zaten devam ediyor ve geçen hafta Batı dünyasının en büyük ekonomilerinin toplantısında, G-7 liderlerinin gaz projelerine kamu yatırımlarını destekleme sözü verdikleri ve “mevcut krize yanıt olarak gerekli” olduklarını söyledikleri bir destek aldı.

Acil altyapı ihtiyaçları arasında:

İhracat olanakları: LNG’ye yönelik acele, Kuzey Amerika ve ötesindeki projeleri hızlandırıyor. Geçen ay, Cheniere Energy Inc. Teksas’ta bir terminal genişlemesine yeşil ışık yaktı. Nisan ayında, Endonezyalı işadamı Sukanto Tanoto tarafından desteklenen bir Kanada LNG projesi, inşaata başladı. Katar’da Exxon Mobil Corp. ve Shell Plc, LNG ihracatını artırmak için 29 milyar dolarlık bir projede hisseleri olan enerji devleri arasında yer alıyor.

Goldman Sachs Doğalgaz Araştırma Başkanı Samantha Dart, “Küresel gaz fiyatları o kadar yüksek ki, yeni uzun vadeli sözleşmelerin imzalanmasını teşvik ediyorlar” diyor.

İthalat terminalleri: Avrupa’da, Ukrayna savaşının başlamasından bu yana yaklaşık 20 terminal için planlar açıklandı veya hızlandırıldı. LNG terminali olmayan Almanya, dört yüzer terminali kiralamak ve bunları ülke ağına bağlamak için yaklaşık 3 milyar dolar ayırdı. İlkinin bu yılın sonunda işler hale gelmesi bekleniyor.

Geçen yıl dünyanın en büyük LNG alıcısı olan Çin, endüstrinin şimdiye kadar tanık olduğu en büyük yatırımlardan birinin ortasında. BloombergNEF’e göre, on yeni ithalat terminalinin yalnızca 2023’te işler hale gelmesi planlanıyor ve kapasite, 2025’e kadar kabaca iki katına çıkacak.

Boru hatları: LNG sevkiyatlarını almak ve yeniden gaz formuna dönüştürmek için kapasite yatırımlarına hız veren Avrupa gazı ihtiyaç duyulabilecek yerlere taşımak için kapsamlı bir altyapıdan yoksun. Örneğin İspanya, Avrupa’nın en büyük yeniden gazlaştırma tesislerine sahip – ancak Bloomberg Intelligence’a göre, Pireneler üzerinden Fransa’ya sadece iki boru hattı bağlantısı ile bu hacimlerin onda birinden biraz fazlasını taşıyabiliyor.

Tankerler: Dünyadaki LNG tankerlerinin çoğunun inşa edildiği Güney Kore’deki tersaneler, siparişlerde vasıflı işgücü sıkıntısı içinde bir artış görüyor. Bu firmalar kaynakçılar, elektrikçiler ve ressamlar için Tayland gibi yerlere ülke dışına bakmaya zorlandılar ve göçmen işçiler için kotalarını yükselttiler.

Bazı durumlarda tüm bunlar, iklim değişikliğiyle mücadeleyi amaçlayan politikalardan U dönüşü anlamına geliyor – özellikle Avrupa’da. Yenilenebilir enerjinin finansmanına odaklanan Avrupa Yatırım Bankası ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası gibi hükümet destekli borç verenler, bir değişim sinyali verdi ve şimdi gaz projelerini desteklemeye daha istekli olduklarını söyledi.

Ancak Bloomberg Intelligence’a göre, LNG ithalatının 2026 yılına kadar bölgenin gaz ihtiyacının %40’ını karşılanabilecek ve Avrupa’nın büyük çabaları yeterli olmayacak. Bu rakam geçen yılki rakamın iki katı, ancak yine de Rusya’nın tedarik ettiği hacimlerin çok altında.

‘Daha Önce Hiç Bu Kadar Belirgin Değil’

Bu nedenle Avrupa ekonomilerinde gaza bağlı çöküş uyarıları artıyor.

Geçen hafta, Almanya hükümeti, kayıp Rus gazını yükselen spot piyasa fiyatlarında karşılamak zorunda olduğu için günde yaklaşık 30 milyon avro (31 milyon dolar) kaybeden Uniper SE kamu hizmetini kurtarmak için görüşmelerde bulunduğunu söyledi. Kimya devi BASF SE gibi şirketler, üretimi kesmek zorunda kalabileceklerini söylüyor. Deutsche Bank, “enerji faturasının ardından Almanya’da yakın bir resesyon” riskinin arttığını vurgularken, İtalya ve Fransa’da da yükselen enerji fiyatlarına işaret etti. Morgan Stanley, tüm Euro Bölgesi’nin yıl sonuna kadar bir yavaşlama içinde olacağını öngördü.

Gaz küreselleştikçe, LNG kargoları için teklif vermede Almanya gibi zengin ülkelerle giderek daha fazla rekabet etmek zorunda kalan Bazı gelişmekte olan ekonomiler için durumun sonuçları zaten felaket oldu.

Enerji sistemini ucuz LNG üzerine inşa eden Pakistan’da, planlanan elektrik kesintileri, bunaltıcı yaz aylarında bölgeleri karanlığa sürüklüyor. Büyük şehirlerdeki alışveriş merkezlerinin ve fabrikaların erken kapanması emredildi ve hükümet yetkilileri daha kısa saatlerde çalışıyor.

Tayland, yükselen fiyatlar nedeniyle LNG ithalatını azaltıyor ve potansiyel olarak ülkeyi yakıt sıkıntısı riskine sokuyor. Siyasi istikrarsızlıkla boğuşan Myanmar, fiyatların toparlanmaya başladığı geçen yılın sonlarında tüm LNG alımlarını durdurdu. Hindistan ve Çin de ithalatı azalttı.

“Bir zamanlar doğal gaz piyasalarının büyük ölçüde bölgesel olarak silolandığı yerde, şimdi dünyanın birçok ekonomisi için kritik hale gelen yakıtta küreselleşmiş bir spot pazarımız var” diyor Singapur merkezli Vanir Global Markets’in genel müdürü James Whistler.

Bloomberg