Avrupa’da doğal gaz fiyatları yükselmeye devam ediyor, fiyatlardaki yükselişin bölge ekonomisi üzerindeki etkisi gün geçtikçe artıyor. Yaz aylarında enerji kıtlığı yaşayan Avrupa’nın, kış aylarında doğal gaz olmadan ne yapacağı merak ediliyor. Bu raporda kısa bir şekilde “Avrupa’da doğal gaz fiyatları nasıl buraya geldi, artan fiyatların ekonomik sonuçları ne oldu?” ve “Avrupa önümüzdeki kışı atlatmak için ne yapabilir/yapmak zorunda kalacak?” sorularını yanıtlamaya çalışıyoruz. Son olarak Avrupa’nın alternatif enerji arayışından fayda sağlayabilecek şirketleri paylaşarak yazıyı noktalıyoruz.
Avrupa’da doğal gaz fiyatını 2017-2021 arasında bulunduğu 20-30€ bölgesinden 230€ seviyesine getiren temel faktörleri önem sırasıyla aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
– Rusya-Ukrayna savaşına bağlı Avrupa ve Rusya arasında yürürlüğe giren karşılıklı yaptırımlar
– Normalleşme -fabrikaların üretime dönmesi (fabrikaların üretime dönmesi neden önemli diye sorarsanız, EIA’ya göre ABD’de doğal gazın %34’ünü sanayi sektörü kullanıyor)
– Artan sıcaklıklar (klimaya bağlı artan elektrik kullanımı doğal gaz tüketimini artırıyor, doğal gaz stoklarının dolmasını zorlaştırıyor + kuruyan barajlar hidroelektrik üretimini sınırlıyor.)
Fiyatlardaki yükselişin farklı nedenlerine değinsek de Avrupa’yı zor duruma sokan ana faktör, Avrupa Birliği’nin kendi rızasıyla Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar oldu. Yaptırımlar sonrası Avrupa’nın Rusya’dan ithal ettiği doğal gaz miktarı önemli ölçüde azaldı. Avrupa’nın Kuzey Akım boru hattı üzerinden Rusya’dan aldığı doğal gaz miktarını aşağıda paylaşıyoruz. Her yıl temmuz aylarında gerçekleştirilen planlı bakımları bir kenara bıraktığımızda, Avrupa 2012’den bu yana ilk kez bu kadar düşük doğal gaz ile, plansız bir şekilde karşı karşıya…
Rusya’dan Avrupa’ya gelen doğal gazın önemli ölçüde azalması ve enerji fiyatlarının yükselmesi, Avrupa ekonomisi üzerinde bazı belirgin sorunlara yol açtı. Artan enerji fiyatları sanayi şirketlerinin/hanehalkının maliyetlerinin yükselmesine neden oldu. Artan maliyetler şirketlerin ürün fiyatlarını artırmasına, hatta bazılarının üretimi durdurmasına neden oldu. Dün çinko üreticisi Nyrstar, Hollanda’daki Budel çinko döküm fabrikasında operasyonlarını durdurduğunu açıkladı. Nyrstar üretimi durdurma nedenini spesifik olarak belirtmese de şirkete yakın bir kaynaktan alınan bilgiye göre 10 katına çıkan elektrik maliyetleri, yüksek işçi maaşları ve lojistik ücretleri kararın alınmasında etkili oldu. Gelişme sonrasında Londra Metal Borsası’nda çinko fiyatları %7’den fazla artış gösterdi.
Özetle artan maliyetler Avrupa bölgesinde üretim maliyetlerinin ve ürün fiyatlarının artmasına neden oluyor, adım adım daralan bir ekonomiyi çağırıyor. Avrupa Merkez Bankası’nın sıkılaşmaya başlayan para politikası da göz önünde bulundurulduğunda; mevcut koşullar altında Avrupa için yüksek enflasyon-resesyon-stagflasyon gibi sağlıklı bir ekonomiden uzak söylemleri bolca konuşacağımız bir dönem bizi bekliyor.
Avrupa Başka Nereden Gaz Alabilir?
Savaş sonrası nereden gaz sağlayabilir sorusunu ise Avrupa’nın en büyük Rus gazı tüketicisi olan ve Ukrayna savaşı nedeniyle Kuzey Akım 2 doğal gaz boru hattının sertifikasyonunu durduran Almanya üzerinden yanıtlamak istiyoruz.
Almanya boru hatlarıyla İngiltere, Danimarka, Norveç ve Hollanda’dan gaz ithal edebilir ancak bu hatlar üzerinden aldığı doğal gazın arzı ve iletim kapasitesi oldukça sınırlı. Bu yüzden (yakın zamanda!) arz sorununu giderebilecek geçerli bir çözüm değil. Bir diğer seçenek ise sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG).
Avrupa ülkeleri LNG ithalat ve depolama kapasitesini genişletmenin yollarını aradıklarını söylese de Avrupa’nın LNG terminalleri(bu terminaller sıvılaştırılmış doğal gazı yeniden gaza dönüştürerek kullanıma hazır hale getiriyor) ekstra ithalat için sınırlı kapasiteye sahip. Bu yüzden Almanya yeni LNG terminalleri inşa etmek isteyen ülkeler arasında yer alıyor; Almanlar iki yıl içinde iki terminal inşa etmeyi planlıyor. Bu plan Almanya’nın Rusya’dan boru hattıyla aldığı arzın yaklaşık üçte birini karşılayacak kadar LNG’nin yeniden gaz haline getirilmesine izin verebilir ancak Almanya’nın bu terminalleri beslemek için zaten sıkı olan LNG pazarında arzı güvence altına alması gerekecek (yine yüksek fiyatlar + önümüzdeki kış için bir çözüm değil)..
Doğal Gazın Yerini Ne Tutar, Bu Krizden Hangi Şirketler Fayda Sağlayabilir?
Avrupa ülkeleri kısa-orta vadede nükleer, yenilenebilir enerji, hidroelektrik veya kömür üzerinden elektrik üretimini artırma yoluna gidebilir. Bu yüzden hikâyeyi çok da uzatmadan raporu “doğal gaza alternatif enerji üreten şirketler” ile noktalıyoruz.
Nükleer tarafa baktığımızda model portföyde de yer alan Cameco, yenilenebilir enerji-hidroelektrik tarafında ise; Vestas Wind Systems (rüzgar), Orsted (güneş ve rüzgar) ve Iberdrola (güneş, rüzgar ve hidroelektrik) Avrupa’nın (ya da dünyanın) artan enerji ihtiyacından kısa ve uzun vadede fayda sağlayabilecek şirketler arasında yer alıyor.
Kömür için ise ayrı bir parantez açmamız gerekiyor. Bildiğiniz üzere Avrupa iklim hedeflerini karşılamak için kömürden uzaklaşmaya çalışıyor. Diğer yandan bazı kömür santralleri artan gaz fiyatları nedeniyle 2021’in ortalarından bu yana yeniden açıldı. Kömür tarafında RWEve Uniper, tercih edilebilecek şirketler arasında yer alıyor. RWE ve Uniper’a yapılan yatırımlarda kısa vadeli primlerin değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyor, bu şirketleri uzun vadeli portföylere uygun görmediğimizi belirtmek istiyoruz.
Garanti BBVA Uluslararası Piyasalar Araştırma notu
Goldman Sachs ve Nomura, Çin için GSYH büyüme tahminlerini düşürdüler
Çetin Ünsalan: FED’ten soğuk duş
Avrupa’nın enerji krizinden adım adım İran nükleer anlaşmasına doğru
