Güldem Atabay: Şok edici aralık enflasyonu sonrası 2022 nereye varacak?

Aralık 2021 enflasyon verileri en yumuşak tabirle ürkütücü. Son 19 yılın en yüksek enflasyon seviyesine denk gelen 2021 rakamları aynı zamanda AKP döneminin de en yüksek seviyesi. Aralık ayı enflasyonunda asgari ücret zammı ve beklenen memur/emekli maaş artışları ile yılın son günü yapılan enerji fiyat artışları yok. Dolayısıyla önümüzdeki altı ayda TL sabit kalsa dahi TÜFE enflasyonun %20 ve üzeri daha artması makul bir beklenti.

Saklanamayan gerçek de tabi “faiz neden enflasyon sonuç” tezinin paramparça oluşu. Hükümetin ekonomi yönetiminde tüm uyarılara rağmen yapmakta ısrar ettiği büyük hataların Türkiye ekonomisinin yüksek enflasyon döngüsüne soktuğu. Verilerin detayını aşağıda veriyoruz ancak önemli olan elbette ortaya çıkan bu rakamların yorumu.

2022 nereye varacak?

Enflasyon rakamları ekonomi yönetimin kontrolü kaybedişinin açık ilanı olarak görülebilir.  Ekonomi biliminin sunduğu gerçekler yerine düşük faiz politikasında ısrar önümüzdeki aylarda enflasyon tarafında işlerin daha kritik bir aşamaya dönüşeceğini anlatıyor.

Basit bir analizle ne kadar zor bir 2022 olacağını anlamak mümkün: 

-TL’deki değer kaybının enflasyona yansıma hızı ve oranı beklentilerdeki bozulma ve yönetim hatalarında ısrar eşliğinde hızlanış durumda.

-Kamunun TL’ye müdahalesi sonrasında 14,00 civarına oturmuş görünen TL/dolar aylarca burada kalsa dahi, TL’deki değer kaybının maliyet etkisi, yapılan enerji zamları, vergi artışları ve maaş artışları tempolu bir şekilde 2022 ilk altı ayında enflasyonu yukarı itmeye devam edecek.

-Ocak 2022 enflasyonunun da çift hane gelmesi beklenmeli.

-ÜFE-TÜFE arasında rekor seviyeye çıkan makas (%80 üretici fiyatları enflasyonuna karşılık %36 tüketici fiyatları) maliyet baskılarının boyutunun daha net anlaşılmasını sağlıyor.

-2022 ilk üç ayda mevcut resmi TÜFE enflasyonu seviyesine (%36) en az 20 puan daha eklenecek. ENAGrubu TÜFE seviyesinin yıllık olarak üç hanelere yükselmesi gerçekçi.

-Reel faiz seviyesi eksi %20’nin üzerinde. Bu enflasyon seviyesi ve bu reel faiz ile TL’nin de yeniden baskı altına girmesi ve değer kaybetmesi kaçınılmaz. Bunu söylemek ekonomik gerçeklik, manipülatörlük değil.

-Tüm bu gelişmelere rağmen TCMB Erdoğan’ın ekonomi yönetiminde faiz indirmeye devam edecektir.  Açıklamalardan aksi anlaşılmıyor. Merkez bankasının ilk üç ay izleyeceğiz sözüne karşın Cumhurbaşkanı’nın faiz indirimlerine devam beyanatı var. Bu da reel faiz seviyesini görülmemiş yerlere düşürürken, TL’nin üzerindeki baskıları da artıracaktır.

-Kur Korumalı Mevduat, ilk açıkladığında TL’nin kamu marifetiyle baskılanmasının ardından TL’den dövize geçiş hızını yavaşlattı. Ancak aralık enflasyonu ile netleştiği üzere aynen eleştirildiği gibi enflasyona karşı koruma sağlayamıyor. Bu da KKM’ın bir anlamda baştan ölü doğmasına neden oluyor. 2021 son hafta itibarıyla döviz mevduatlarında çözülme yok.

-Hafta sonu Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı’nın demeçlerinden izlediğimiz üzere TÜFE’ye endeksli tahvil ihraçlarına ağırlık verilmesi bu döngünün kesilmesine fayda sağlamayabilir.  TÜİK yıllık TÜFE enflasyonu %36 iken ENAGrubu %82’de.  Dolayısıyla endekslenecek enflasyonun gerçekliğinin tartışıldığı ortamda TÜFE’ye endeksli tahviller de KKM’den daha fazla ilgi görse de, döviz mevduatlarında çözülme için yeterli olmayabilir.

-Diğer yandan, enflasyon düşerken değil yükselirken TÜFE ye endekslenmesi Hazine adına önümüzdeki yıllarda çık hızla faiz giderlerinin artması anlamına gelecektir.

-AKP/Erdoğan’ın bu bozulmanın seçim geri sayımında politik maliyetini hafifletmeye çalışması beklenebilir.  Bilinen yöntemlerden uzaklaşılma, daha da maceracı ekonomi politikalarına yönelinmesi halinde enflasyonun da daha yüksek seviyelere ulaşması ne yazık ki mümkün görünmekte.  Kredi Garanti Fonu’nun genişletilerek kullanılacağının açıklanması TCMB’nin parasal genişlemesinin hız kazanacağını ve enflasyonu besler hale dönebileceğini anlatıyor.  Nebati’nin söylediği sektörel vergi indirimleri kısa vadede enflasyonda düşüş yaratsa da bu etkinin tek seferlik olacağını da atlamamak gerekli.

–Bu resim içinde: 2022 sonu TÜFE enflasyonunun TÜİK verileri ile en az %50 civarında olması hayli muhtemel. AKP döneminin en yüksek enflasyon yılı olarak tarihe geçecek. Çekirdek enflasyonun geldiği seviye bunun mesajını rakam olarak çok net göstermekte. Faiz indirimlerine devam ölümcül hata olarak tarihe geçer. Bir an önce reel faizi en azından nötrleyerek, hatta artıya geçirerek bu kanamanın önüne geçilmesi gerekli. Yoksa uzun yıllarla devam edecek bir enflasyon sarmalı içinden çıkmak çok zor olacak.

-TL açısından ise faiz indirimlerine devam edilmesi, enflasyonun varacağı seviye belirleyici olacak. Kamu aracılığıyla TL’yi değerli tutma çabasının sürdürülemez olduğunu 24 Aralık haftası itibarıyla swap hariç net döviz rezervlerinin -60 milyar dolara varmasından anlamak mümkün. Fed faktörünü de atlamamak gerek. 

Enflasyonda kontrol kaybının ilanı

TÜFE yıllık değişim oranları (%), Aralık 2021

Yİ-ÜFE yıllık değişim oranı (%), Aralık 2021

Aralık 2021 resmi TÜFE enflasyonu %13,58 olarak açıklanırken, 2021 yılı tüketici fiyatları enflasyonunu kasımdaki %21,3 seviyesinden %36,08’e taşıdı.  Böylece memur ve emekli ücretlerine yapılacak zam da en az %27,48 olarak ortaya çıktı. Bugünkü Kabine toplantısı ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan %50 olarak açıklanan asgari ücret artışı sonrası emekli ve memurlara düzeltme de içeren zammı 2022 resmi rakamlarını açıklayacak.

Bağımsız ENAGrup TÜFE enflasyonu ise aylık %19,35’le yıllık ENAGrup enflasyonu seviyesini %82,81’e yükseltti. Tüm kalemlerde olağanüstü artışlar dikkat çekmekte.  Fakat en çarpıcı olan aralık ayı aylık gıda fiyatları artışının %35,75 oluşu elbette.

ENAGrup Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) ve TÜİK ana harcama grup enflasyon oranları

Resmi TÜFE enflasyonu detayları içinde de durum daha hafif görünmekle birlikte deprem etkisi açısından farklı değil. Bir kere çekirdek enflasyon göstergeleri arasında Endeks-C seviyesinin %31,9’a Endeks-B’nin ise %34,9’a neredeyse iki kat artarak çıkması önümüzdeki aylarda fiyat artışlarının şiddetleneceğini netleştirmekte.

Gıda fiyatlarının aylık %16 artmasıyla yıllık gıda fiyatları enflasyonu %43,8’e ulaşmış durumda. Ev eşyası yıllık enflasyonu artışı %40,95. Hemen herkesin her gün kullandığı ulaştırma fiyat enflasyonu ise %53,7. Sağlık harcamalarında yıllık enflasyon %20, giyim fiyatları enflasyonu %20, konut fiyatları enflasyonu %28,6.

Üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) enflasyonu verileri de aynı çekirdek enflasyon gibi 2022 boyunca nasıl bir enflasyon sarmalına ilerleyeceğimizi anlatmakta. Aylık Yİ-ÜFE enflasyonu artışı %19,1 olunca yıllık seviye de %79,9. Alt kalemler itibarıyla, ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %92,13, dayanıklı tüketim malında %46,16, dayanıksız tüketim malında %54,23, enerjide %122,76, sermaye malında %51,17 artış olarak gerçekleşti.

TÜFE ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%), Aralık 2021

TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%), Aralık 2021

Yİ-ÜFE yıllık değişim oranları (%), Aralık 2021

GA.