Doların tahtı sallanıyor mu?

Güçlü doların yarattığı sorunlar nedeniyle pek çok ülke dolarsızlaştırma konusunda yeni yollar aramaya başladı. Ayrıca kimi şirketler de doların daha da güçlenmesi nedeniyle benzeri görülmemiş şekilde borçlarını yerel para birimleri cinsinden gerçekleştirdi.

ABD’nin yaptırımları ve doların güçlenmesiyle birlikte pek çok ülke bu para biriminin egemenliği nedeniyle ekonomik sorunlar yaşamaya başladı. Bloomberg dolar endeksine göre, dolar bu yıl başlıca para birimlerine karşı yüzde 7 yükseldi.

Doların yükselmesi ise Asya ülkeleri için gıda alım fiyatlarının artması, borç geri ödeme yüklerinin kötüleşmesi ve yoksulluğun derinleşmesine neden oldu.

ABD’nin doları siyasi bir araç olarak kullanması da Asya’daki ekonomiler üzerinde de ekstra bir baskı oluşturdu. Alternatif ödeme sistemi olmayan bu ülkeler büyük ortaklarla ticaretlerini kaybetme riskiyle karşı karşıya kaldı.

Bloomberg’in aktardığı bilgilere göre, Asyalı yetkililer hem Çin hem ABD ile ikili ilişkileri sürdürmek isterken ABD’nin Rusya’ya verdiği cezalar nedeniyle başka yollar aramak zorunda kaldı.

Doların mutlak gücünün Joe Biden döneminde Rusya’ya yaptırım uygulamak için kullanılması ve yeni teknolojik yenilikler de pek çok ülkeyi doların uluslararası hegemonyasını geriletmeye teşvik etti.

Myanmar yönetimi de doların “küçük uluslara zorbalık yapmak için” kullanıldığını söyledi. Pek çok Güneydoğu Asya ülkelesi de yaptırımları yerel para birimleriyle daha fazla ticaret yapmak için bir neden olarak gösterdi. Ayrıca Moskova, Hindistan’ı alternatif sisteme ikna etmeye çalıştı.

Doların ana değişim aracı olarak saltanatının kısa vadede sönmesi beklenmese de pek çok ülke, doların ve küresel finansal sistemin temelini oluşturan SWIFT ağını atlayan ödeme mekanizmaları keşfetmeye başladı.

Blok zinciri teknolojilerinin kullanımı da dahil olmak üzere uluslararası ödemeler için kendi para birimlerini kullanmak isteyen Rusya ve Çin’de hali hazırda devam etmekte olan planlar, Ukrayna savaşından sonra hızlandı. Örneğin Rusya, enerji arzı için ruble olarak ücret talep etmeye başladı.

Kısa süre sonra Bangladeş, Kazakistan ve Laos gibi ülkeler de yuan kullanımlarını artırmak için Çin ile müzakereleri hızlandırdı. Hindistan, rupinin uluslararası hale gelmesinden daha yüksek sesle bahsetmeye başladı ve bu ay Birleşik Arap Emirlikleri ile ikili bir ödeme mekanizması sağladı.

Bu planların ana itici gücü, ABD ve Avrupa’nın Rusya’yı SWIFT isimli küresel mesajlaşma sisteminden dışlama hamlesi oldu. Fransızlar tarafından ‘finansal nükleer silah’ olarak tanımlanan bu eylem, çoğu büyük Rus bankasını günde onlarca milyar dolarlık işlem yapılan bir ağdan uzaklaştırdı. Böylece Rus bankaları kendi sistemlerine odaklandı.

ABD’nin Rusya’ya yönelik yaptırımları diğer ülkelerde de endişeleri artırdı. Bu ülkeler doların kalıcı bir şekilde siyasi araç haline gelebileceği endişesini artırdı. Bu endişe özellikle Çin’de yükseldi. Ayrıca Hindistan da SWIFT benzeri bir ödeme sistemini geliştirmeye başladı.

Öte yandan, finans dışı şirketlerin dolar cinsinden tahvil satışları, 2022’de küresel toplamın yüzde 37’sini oluşturarak rekor düşük seviyeye geriledi. Son on yılda bu oran 50’den fazlaydı.

Wave Advisors isimli yatırım şirketinin otuz yılı aşkın tecrübeye sahip yatırım stratejisti John Mauldin, geçen hafta paylaştığı bir bültende “Biden yönetimi doları ve küresel ödeme sistemini silah haline getirmekle hata yaptı. Bu, ABD dışındaki yatırımcıların ve ulusların varlıklarını dolar dışında çeşitlendirmesine sebep olabilir” değerlendirmesinde bulundu.