ANALİZ: Dünya borsaları korkudan titriyor, ayı pazarı başladı

Cuma akşamı Wall Street derin kırmızıda kapanırken (S&P500 eksi %2.5), dünya borsaları bahardan bu yana ne kötü haftayı geride bırakıyorlar (FTSE-All World Hisse Endeksi haftalık eksi %5). Türkiye’nin de dahil olduğu Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ, Piyasalar = GOP) MSCI Hisse Endeksi 2 yılın dibine düşerken (yılbaşından bu yana %26 kayıp), Dünya Bankası’na göre GOÜ temerrüt krizi riski de oldukça yükseldi. Satışlar petrol ve kriptoları da derinden vuruyor. “Kredi pazarı” olarak adlandırdığımız CDS,  tahvil ve vadeli işlemlerde de satışlar hakim, daha da kötüsü tahvil pazarında işlem yapmak zorlaştı.

Tüm dünya için öncü gösterge teşkil eden ABD 2 ve 10 yıl vadeli DİBS faizleri sırasıyla 15 ve 11 yıllık zirvelerini kutladı. Cuma %1.3 değer kazanan Dolar Endeksi’ni tutabilene aşkolsun.  Tüm riskli varlıkları kapsayacak bir ayı pazarı başladı. Dünya borsalarının 2023 ortalarından önce düzelmesi de beklenmemeli.

Tüm dünyada risk iştahı tam anlamıyla çöküyor. Cuma günü yaşanan satışın başlıca nedeni S&P Global tarafından yayınlanan ekonomik aktivite endeksi (Eylül öncü) PMI’ların İngiltere ve Avrupa’da gittikçe derinleşen bir resesyona işaret etmesi.  Son günlerde sırasıyla Oxford Economics, SP Global, Fitch ve IMF 2023 büyüme tahminlerini aşağı revize etti. Durağanlaşan büyüme görünümü şirket karları için olumsuz, bu da hisselerde satışları körüklüyor.

Fakat ayı pazarının daha derin ve uzun soluklu nedenleri var. İlkin, Cuma akşam saatlerinde korku endeksi VIX’in 30’un üstüne fırlaması, Putin’in nükleer savaş tehdidinin artık ciddiye alındığını gösteriyor.

2023 yılında da sürecek ve Rusya ve Batı arasında karşılıklı ekonomik sabotaja dönüşecek bir ölüm-kalım savaşının ekonomiye vereceği zarar aniden fiyatlara girmeye başladı. Jeo-politik risk henüz tam fiyatlanmadı. Örneğin, kış aylarında yalnız Rus doğal gazı değil, petrolüne de ambargo uygulama planları  fiyatlarda yok. Çin’in son bir yılda ekonomiyi yatağa düşüren Covid-19 salgınının kışın hortlaması da konuşulmayan bir gerçek. Jeo-politik riskler sayı olarak da artıyor. İran’da gösterilerin sürmesi halinde, rejim dikkati dağıtmak için  Orta Doğu’da, özellikle İsrail, Irak ve Suriye cephelerinde provokasyonlara girişebilir.

Fed’in Çarşamba açıkladığı 75 baz puan faiz artışı ardından, yatırımcılar artık Banka’nın enflasyonla mücadelede kesin kararlı olduğunu kavradılar. Vadeli işlemler piyasaları 2023 sonunda Fed politika faizinin %4.7’de tepe yapmasını bekliyor.  AMB’nın da bir yıl içinde faizleri %3’e yükselteceği öngörüsü hakim. BoJ faiz artırımına direniyor, fakat JYeni o denli zayıf ki, bir süre sonra o da parasal sıkılaştırma kervanına katılabilir.

İngiltere’de Başbakan Truss’ın vergi indirim planı zenginlere kıyak olarak nitelendirildi. Enflasyon coşarken vergi indirimi hem Pound’un zayıflamasına neden oluyor, hem de BoE’ı çok sert faiz artırımları yapmaya zorluyor.

Jeo-politik risklerin artması ve Fed’in  en az 15 ay daha tam gaz  faiz artıracağını vurgulaması sonucunda Dolar Endeksi’nin yükselişi kalıcı bir süreç haline gelebilir.

ABD 2 yıl vadeli tahvil faizleri Fed para politikasını takip ettiği için 2023 ortalarına kadar %5’e kadar yükselebilir. 10 yıl vadeli tahvil için tahmin zor. Fakat, enflasyonla mücadelenin 2023 yılında bitmeyeceği anlaşılırsa, getiri kritik eşik olan %4’ü aşar.  Hatırlatalım, ABD 2 ve 10 yıl vadeli DiBS getirilerinin yükselmesi  tüm borsalarda daha düşük  adil F/K’lar gerektirecek.

Yükselen Euro-dolar fonlama faizleri ve Dolar Endeksi çok borçlu GOÜ’i zora soktu. Son bir haftada GOP’tan $5.2 milyar sıcak para kaçtı. GOÜ MB’ları artık içsel koşullar tersini emretse de, faiz artırımlarını sürdürmek zorunda kalacaklar. Dünya Bankası GMY Ayhan Köse, GOÜ’de fonlama darlığı başladığını vurgularken, yakın geleceği “Mükemmel Fırtına” olarak niteledi. Köse’ye göre GOÜ ekonomileri yavaşlarken, yer yer Sri Lanka türü temerrütler de söz konuş. Nitekim Lübnan’da bankalar nakit çekilişini durdururken, Pakistan’da hükümet IMF’den yeni fon temin edilememesi durumunda, kıyamet gününün geleceği uyarısını yapıyor.

Goldman Sachs dün S&P500  için yıl sonu tahmini %4 aşağı çekerken, büyük yatırım bankalarının tümü artık Stoxx-600’ün seneyi satışlarla kapatacağında hem fikir. Fakat, en kötüsü geride kalmamış olabilir. Bir çok önde gelen uzman S&P500’de bu noktadan itibaren %20 civarında kayıp bekliyor.

Niye en kötüsü geride kalmamış olabilir?

• Fon yöneticileri arasında büyük bir azınlık hala Fed’in niyetinin ciddi olduğuna inanmıyor.
• Kış aylarında Rus petrolüne konulacak ambargonun Brent’te fiyatı yeniden $110-120/varile uçurması ihtimali konuşulmuyor.
• Kış aylarında gübre kıtlığı ve global ısınmadan dolayı bir çok düşük gelirli ülkede gıda kıtlığı ve akabinde sosyal huzursuzluk yaşanması GOP’ta fiyatlanmıyor.
• Fed ve AMB’nın bilanço daraltma sürecinin 2023 yılında yaratacağı dolar ve Euro kıtlığının swap faizleri üzerinde olumsuz etkisi henüz tam anlaşılamadı.

Bir sonraki aşamada, bireysel yatırımcıların birikimlerini fonlardan çektiğini göreceğiz, arkasından da junk tahvil ve kaldıraçlı private equity’de bazı kurumların batması söz konusu olacak.

Ayı ininden çıktı, kış boyunca da boğaları görmek mümkün olmayacak.

FÖŞ yazdı:  Savulun, son 15 yılın en şiddetli ayı pazarı başladı

Artunç Kocabalkan – Atilla Yeşilada:  ‘Putin Parası’ Planı Patlar

BofA: Yatırımcılar 2008 krizinden bu yana ilk kez bu kadar sert şekilde nakite dönüyor