Erol Taşdelen: ‘Fahiş fiyat’ ile suçlanıp günah keçisi yapıldılar : Zincir Marketler

Birden fazla şubesi olan marketler “zincir market” olarak anılıyor. Ülke genelinde yaygınlığı nedeni ile BİM, A101, ŞOK, MİGROS, CarrefourSA en bilinenleri. İl ve bölgesel zincir marketler yaygın. Türkiye’de bilinen 5 büyük Zincir zinciri dışında toplam 249 zincir market bulunuyor. Bu marketlerin toplam şube sayısı ise 38 bin 387. 1 milyon istihdam sağlıyorlar. Sektör içindeki pazar payları % 79 oldu. 1,5 trilyon TL’lık perakende sektör büyüklüğünün 450 milyar TL’lık kısmı zincir marketlere ait.

Türkiye’de son yıllarda oluşan Enflasyonun ‘Maliyet Enflasyonu‘ olduğunu bir türlü kabul etmeyen çevreler, işi getirip ‘Zincir Marketlere‘ bağladı iyi mi! Son veriler  ortada Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık %19,25’e karşılık, iki katından fazla olan Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık %45,52 bile enflasyonda ana sorunun Maliyet artışından kaynaklandığının belgesi niteliğinde aslında. Merkez Bankası gösterge faizi % 18’e indirdi; Eylül TÜFE % 17,95 açıklanır ise şaşırmayın. Gerçekler ile yüzleşme yerine ‘Algı Yönetimi‘ tercih edildi. Yataktaki hastaya “iyisin, iyisin” diyeceğiz bir süre daha belli ki. Ahalimiz acı gerçekler ile her pazara gittiğinde, çarşıya çıktığında yüzleşiyor ama siyasi otorite “cambaza bak” demeyi seçti.

Zincir marketler suçlamalara tepkili

Zincir Marketler ‘Fahiş Fiyat’ uygulama suçlaması ile karşı karşıya kaldı. Yıllardır siyasi otorite ile kol kola olan Ülker Grubu bile “bu kadar da fazla” diye karşı saldırıya geçmek zorunda kaldı. Murat Ülker, “milletin aklıyla alay etmeyin” çıkışı yaparken; BİM yöneticisi, “Bizi töhmet altında bırakmasınlar” dedi.

Gençler bilmez bir zamanlar TANSAŞ, GİMA gibi dev market zincirleri vardı tarih oldu. GİMA’yı alan bankasında severek çalıştığım Hüsnü Özyeğin GİMA için “ticari hayatımdaki zarar ettiğim  bir girişim” olarak anlattı yıllarca.

Zincir Market işi karlı mı?

İddia edildiği gibi Zincir Market işi çok mu karlı, ürünleri kat ve kat Karlılık ile mi satıyorlar. Ürünleri bu kadar pahalı ise bazı günler ahalimizin kapılarındaki kuyruklar gerçekten varlık kuyruğu mu? Zincir marketlerin bilançolarına bir bakalım dedik ve A101 dışında en yaygın dört marketi mercek altına aldık. İşte meraklısına çıkan ilk sonuçlar.

Sonradan yazacaklarımızı başta yazalım bazı Zincir Marketleri devlet almaya kalksın davul zurna eşliğinde satar sahipleri.   

Ticaret Bakanlığı’nca 5 büyük zincir markette yumurtadan süte, makarnadan pirince, sebze ve meyveden temizlik malzemelerine kadar geniş yelpazedeki üründe ‘Fahiş Fiyat’ artışı yapılıp yapılmadığının tespiti için müfettiş görevlendirildi. Enflasyona sebep vermekten Günah Keçisi (*) ilan edildiler kısaca. Sonucu tahmin etmekle birlikte merakla bekliyorum. Ticaret Bakanlığı’na yardımcı olmak için bilançolarını özetleyelim dedik.

2020 yılını MİGROS ve CarreforeSA ciddi zararla kapadı

Bilanço ana kalemlerine baktığımızda ciroların yıllar itibarıyla artmasına rağmen firmalarda Kısa Vadeli borç stokunun fazla olması faiz artış dönemlerinde ciddi finansal maliyet getirdiğini tahmin etmek zor değil. Toplam Özkaynaklarda ciddi sorun yaşayan firmalar var. Bazı yıllarda özkaynak hacmi eksiye dönen firmalar oldu. Özellikler 2020 sonunda toplam özkaynak seviyesi 33 milyona düşen MİGROS ve 17 milyona düşen  CarrefourSA sermaye artırımı yapılması gerekliliği kendini gösteriyor. 2020 yılında MİGROS 403 milyon TL net zarar ederken; CarrefourSA 304 milyon TL net zarar ile kapadı. ŞOK 271 milyon TL kar ederken içlerinden BİM 2,6 milyar TL Net Karlılık ile karlılığı en yüksek firma olma özelliğini taşıyor. BİM’in özellikle Arap ülkelerindeki marketleşme hamlesi diğer zincir marketler içinde fark yaratmış durumda.   

2021 yılı nasıl gidiyor?

2021 ilk yarı mali verilere baktığımızda MİGROS 211 milyon TL karlılık yakalarken; CarrefourSA’nın zararı devam ediyor ve 276 milyon TL zarar açıkladı. Yıl sonu da zarar açıklaması sürpriz olmayacak. CarrefourSA’nın aynı zamanda Toplam Özkaynakları eksi 199 milyon TL seviyesine inmiş durumda. ŞOK Marketler 194 milyon TL Net Karlılık açıklarken; BİM 1,4 milyar TL karlılık ile içlerinde yüksek karlılık ile fark yaratmaya devam ediyor.

Fahiş fiyat uyguluyorlarsa niçin zarar ediyorlar?

Geçmiş yılların açıklamam Net Karlılıklarına bakıldığında Zincir Marketlerin kar yaratmada ciddi sorunlar yaşadığını görüyoruz. BİM dışında yıllar itibarıyla karlılığı sürekli sağlayan zincir marketi yok gibi. 2017 yılından bu güne net Karlılık tablosuna baktığımızda BİM dışında kümülatif Net Kar yapan zincir market yok. Dört buçuk yılda toplamına bakıldığında ŞOK 200 milyon TL; MİGROS 978 milyon TL; CarrefourSA 1,2 milyar TL zarar açıklamış durumda.  Karşılaştırılan dört zincir market arasında sadece BİM sürekli karlılık yakalayarak kümülatif 7,3 milyar TL Kar yapmış durumda.

A101’in durumu gizemli

A101’in ne KAP bildirimlerinde ne internet sayfasında ne de Google amcada mali verilerine ulaşılamıyor. Ulaştırılırsa seve seve onu da değerlendiririz. Zincir Marketler bu kadar enflasyon tartışmaların merkezi olup, enflasyon nedeni gösterilip Günah Keçisi ilan edilirken A101 Yeni Mağazacılık A.Ş. de mali verilerini kamuoyu ile paylaşırsa iyi olur diyelim.

Son seçimlerde meydanlara kurulan patates – soğan çadırlarındaki kuyruklar “varlık kuyruğu” diye isimlendirildi, işe yaradı mı bilinmez ama bu sefer fiyat artışları her yerde el yakıyor, çadır kurmakla söndürülecek gibi değil. Gübre, tohum, mazot, enerji maliyetleri almış başını gitmişken ucuz yiyecek beklemek kafayı kuma gömenlerin işidir sadece!

(*) Günah keçisi : Yahudi Kavmi Eski Ahit’te bahsi geçen Kefaret Günü ayinleri yapardı. İnanışa göre toplum günahlarını erkek bir keçiye yükler, uçurumdan aşağı atarak keçiyi kurban yaparlardı. Bu şekilde de günahlarından kurtulurlardı. Yapılan günahlar maskelendiği gibi sorumluluk ta ortadan kalkmış olurdu. İnananlar için tabi.

Erol TAŞDELEN

bankavitrini.com