Reel Sektör
Ekonomide yeni risk: Tedarik zincirleri tıkanıyor
Ford Otosan’ın üretime iki ay ara vermesi ve mobilya sanayinde rapor edilen hammadde sıkıntıları, Türkiye ve dünya ekonomisinde su yüzüne…
Ford Otosan’ın üretime iki ay ara vermesi ve mobilya sanayinde rapor edilen hammadde sıkıntıları, Türkiye ve dünya ekonomisinde su yüzüne çıkan yeni bir riske dikkat çekiyor: Tedarik zincirlerinde kırılma ve tıkanma. CNBC.com’dan Daniel Yergin’e göre global ekonominin 3 ana sütununda çatlaklar var. Bunlar konteyner gemiciliği, bilgisayar çipleri (yongaları) ve plastik ara mamulleri. Bunlarda 2 tanesi Türkiye’yi yakından ilgilendiriyor. Konteyner taşımacılığı ihracatımız için önemli olsa da, asıl sıkıntı Akdeniz’de de değil, Asya-Pasifik ve biraz daha az olarak Atlantik sularında hissediliyor.
Konteyner taşımacılığında kriz Çin’in 2020 başında kapanmasıyla başladı. Tam Çin açılırken, ABD ve Kuzey Avrupa salgın kapatmalarına başladı. Dolayısıyla, Asya’dan ABD ve Avrupa’ya trafik artarken, gemiler boş dönmeye başladılar. Bu sorun hala devam ediyor, çünkü evine kapanan Amerikalı ve Avrupalı’ların mal talebi görülmemiş hızla artıyor. Halen ABD’nin Batı limanlarında müthiş yığılma var. Asya’da ise gemi bulmak zor.
Çip tedarikinde sorunlar ise bir ölçüde jeo-politik. ABD ve Çin firmaları olası yaptırımlara önlem olarak çip stokluyor. Japonya’da dev bir üretim tesisinde yangın ve Tayvan’da kuraklık (üretim için saf su tedarikini azalttı), arzı kısıtladı. Çip kıtlığı otomotif üretimini çok kötü vurup fiyatların artmasına neden oluyor. Jeo-politik gerginliğin tırmanması çip stoklamasını coşturarak, kıtlığın akıllı telefonlardan Nesnelerin Interneti’ne geçiş yapan tüm endüstri dallarına yayılmasına sebep olabilir.
Plastiklerde ise Texas’ta uzun süren donun dev bir petrokimya tesisinin kapatılmasına neden olması başlıca sorun. Fakat, konteyner taşımacılığında tıkanıklık ve küresel toparlanmanın aşılar sayesinde umulandan daha çabuk gerçekleşmesi de darlığı katlıyor. Şirketler yazın talebin artacağı beklentisi ile stok tutuyor.
Bu üç sorun birbirini besleyen nitelik kazandı. Çözüm de kolay değil, çünkü ABD ve AB’de aşılama hızlandıkça, işdünyasının güveni yükseliyor. Sonuçta, üretim beklentileri de yükselerek, hammadde ve yarı mamül talebini yukarı çekiyor. Petrokimya tesisleri, konteyner gemileri, çip fabrikaları ve konteyner gemilerine ev sahipliği yapacak limanların inşası yıllar süren projeler. Bu yüzden “V” şeklinde toparlanma kendi sorunlarını da beraberinde getirecek. Büyük olasılıkla hiç beklenmedik endüstrilerde fiyat artışlarına neden olacak.
Türkiye açısından, otomotif ihracatında darboğazlar ve zaten hız kazanan enflasyona bir miktar daha benzin dökülmesi beklenebilir.
Atilla Yeşilada ve Hakan Akan veri merkezlerini anlattı: “Türkiye’de fiyatlar Avrupa’nın 2-3 katı”
Mobilyada, tedarik güçlüğüne önlem olarak hammadde ihracatına kısıtlama isteniyor
