Ekim bütçe performansı: Erken seçimin ayak sesleri gider detaylarında

Hazine ve Maliye Bakanlığı, ekim ayına ilişkin merkezi bütçe performansının açıkladı.

Ekim ayında geçen yılın ekim ayına göre:

• Bütçe gelirleri %22,9 artarak 114 milyar 16 milyon liraya,
• Bütçe giderleri %34,6 artışla 131 milyar 422 milyon liraya oldu.
• Bütçe açığı geçen yıl ekimde kaydedilen 4,9 milyar TL açıktan böylece bu sene ekimde 17,4 milyar TL’ye fırlamış oldu.
• Ekim özelinde faiz dışı bütçe dengesi de geçen yılın ekim ayındaki 6,9 milyar TL fazladan bu sene ekimde 3,1 milyar TL açığa döndü.

Vergi tarafında zayıflık ÖTV kaynaklı- petrol-doğalgaz sübvansiyonu

Ekim ayında hem geçen seneye kıyasla hem de bu senenin diğer aylarına kıyasla bütçe performasında elle tutulur bir bozulma izleniyor.  Gelir tarafındaki artış ilk 9 ayda %36 olurken, ekim 2021’de %22,9’a kadar yavaşlamış durumda.  Yıllık enflasyonun %20 civarında olduğu düşünülürse bu yavaşlamanın nedenleri önemli hale geliyor.

Vergi gelirleri kalemleri içinde ÖTV artışının ekimde yıllık bazda %22,8 daralmasının kaynağı petrol-doğalgaz üzerinden alınan ÖTV’nin %80 daralmasından kaynaklı temelde.  Hükümetin enerji  şokunu kısmen hanehalkına yansıtmadan fiyatları düşük tutmak için uygulayabileceği verginin al sınırına gelmiş olması bunun açıklaması. Fakat, motorlu taşıtlardan alınan ÖTV’nin de ekim 2020 ile kıyaslandığında bu sene kimde %20,4 daralması artan fiyatlarla beraber otomotiv satışında talep azlığını yansıtıyor.  Benzer şekilde dayanıklı tüketim malları ÖTV geliri de %5 eskide.

İthalattan alınan KDV‘de izlenen %37,4’lük artış ilk 9 aydaki %60’ın çok altında.  Net dış ticaretin büyümeye pozitif katkı yapmaya devam ettiğini ithalata vergisindeki bu performanstan da anlıyoruz.

Cari giderlerde önemli sıçrama: Seçim geliyor

Gider tarafında, artış hızı gelir artış hızının üzerine çıkmış durumda. Kalemler arasında faiz dışı giderlerin ekim 2021’de ekim 2020’ye göre %36,3 artması ilk 9 aydaki harcama artışı olan %19’un çok üzerinde.  Mal ve hizmet alımlarındaki %94’lük artış ise erken seçim zillerinin çalmaya başladığını gösteriyor.  Güvenlik ve savunma giderleri %11,7 artarken, emniyet teşkilatına yönelik harcamalarda da gerçekleşen %79,2 oranında ekim ayına ait sıçrama seçim geri sayımında önemli hale dönüşüyor.  Güvenlik-savunma, sağlık giderleri haricinde kalan “diğer mal ve hizmet” alımlarındaki yıllık %160 oranındaki artış da bizi yeniden erken seçim habercilerine döndürüyor.

Ekimde yıllık %14,2 artan “cari giderler” arasında “Hane Halkına Yapılan Diğer Transferler” kalemindeki %94 artış da benzer sinyaller vermekte. Gayrimenkul harcamaları ağılıklı “sermaye transferleri” kaleminde de izlenen %64 oranındaki artış özellikle ilk 9 ayın iki katına ulaşmış olmasıyla da dikkat çekmeyecek gibi değil.

Kümülatif veriler tarafında:

• Ocak-ekim döneminde ise bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine kıyasla %34,3 yükselerek 1.104,6 milyar liraya,
• Bütçe giderleri %22,3 artarak 1.183,7 milyar liraya çıkmış durumda.
• Böylece merkezi yönetim bütçesi, ocak-ekim döneminde ise 78,5 milyar lira açıkla geçen pandemi yılında kaydedilen 145 milyar TL açığın anlamlı derecede altında.

Ücret artışlarını karşılayacak alan var ancak orta vadede bütçe açığı oranını yükseltecek

Ekim ayına özel gider kalemlerindeki hikaye, AKP hükümetinin olası bir erken seçim öncesinde seçilmiş giderlerde gaza basmaya başladığı yönünde. Bu tür harcamaların mevcut yüksek enflasyon ortamında eriyip yok olmaması için de beklenen erken seçimlerin beklenen sonbahar 2022 döneminden önce, bahar 2022’de gerçekleşmesi giderek artan bir olasılık haline dönüyor. 

Mevcut performansla, Ekim-Aralık döneminde harcamalarda gaza basılsa dahi, sene sonu bütçe açığı GSMH oranı %1,8 civarında kalacak bir görüntüde.  Bu da OVP’de açıklanan %3,5’in altında.  AKP hükumetine asgari ücret maaş artışlarını %25-30 arasında sınırlı tutarak cari gelirlerle karşılama alanı yaratmış oluyor.  Fakat bütçenin özellikle gelir tarafındaki döngüselliğe bakarsak, 2022 sonrası yıllarda yüksek enflasyona adapte edilen gelir ayarlamaları bütçe açığı GSMH oranındaki toparlanma alanını da sınırlı hale getiriyor.

GA.