Füsun Nebil:  Çip Krizi Otomotiv Sektörüne 110 Milyar $’a Mal Olacak

General Motors geçen hafta yaptığı açıklamada, Kuzey Amerika’daki üç kamyonet montaj tesisinin önümüzdeki hafta kapatılacağını söyledi. Çünkü küresel yarı iletken (çip) kıtlığı sürüyor.

Otomotiv endüstrisi 2021 yılına çip sıkıntısı ile girdi, sıkıntı hala sürüyor. Bir yoruma göre 2021 sonunda bitecek ama bu da kesin değil, çünkü en büyük üretici olan TSMC’nin ülkesi Tayvan’da yaz ayları kuraklıkla geçti. Oysa CEO Wei mart ayında sıkıntının 7-8 ay süreceği yorumu yapmıştı. Bazı başka kaynaklar ise 2023’e sarkacağı düşüncesinde[1].

Çipler, Klasik Arabalarda Konfor için Kullanılıyordu, Ama Elektrikli Araçlarda Olmazsa Olmaz

Klasik otomobillerde konforu, sürüş güvenliğini ve veri güvenliğini artırma veya yakıt tüketimini ve zararlı emisyonları azaltma gibi konularda zaten yonga kullanılıyordu. Örnek vermek gerekirse; hava yastığı, klima, ışık ve şanzıman kontrol sistemleri, ana tahrik sistem dönüştücülerinde, elektrikli camlarda, hidrolik direksiyonda, ön cam sileceklerinde, yakıt pompasında, eksantrik milinde ve krank milinde ve hızın ölçülmesi için tekerleklerde kısacası pek çok yerde kullanılırlar.

Ama elektrikli arabalarda daha önemli hale geldi, lityum pilleri, kalıcı mıknatıslar gibi motor parçalarında olmazsa olmaz durumunda.

Modern bilgisayar çağını mümkün kılan şey; silikon yongalardır (chip). Günümüzde akıllı dediğimiz her şey, “yonga içeren (chip) şeyler” anlamına gelir. Günümüzde bilgisayarların yanısıra aydınlatmadan, otomobillere, kolumuzdaki saatlerden drone’lara kadar herşeyin içinde bu yongalar bulunuyor[2].

Teknoloji geliştikçe, yonga ihtiyacı da büyüyor. Ancak dünyada yonga üretimi çok az firma tarafından yapılıyor. Bunu derken şuna da işaret edelim. Teknoloji batıda ama üretim doğuda yapılıyor.

ve.. Çip eksikliğinin yarattığı üretim kısıtlaması, taşımacılık zorlukları ve uzantısında satış azalmasının otomotive sektörüne 2021 yılında 110 milyar $’a mal olacağı tahmin ediliyor[3]. Otomotiv sektörü çip krizinden en fazla etkilenecek sektör durumunda.

Günlük Ev Eşyalarımızda da Sıkıntı var

Sadece otomotiv sektörü değil, pek çok sektör bu çip krizinden etkilenecek. Geçen yılın sonunda itibaren Goldman Sachs tarafından yapılan bir analize göre, yarı iletken sıkıntısı bir şekilde 169 sektöre dokunuyor. Çelik ürün ve hazır beton üretiminden, klima sistemleri, televizyon ve buzdolapları üreten endüstrilere, diş fırçalarına ve bira fabrikalarına kadar her şey dahil. Sabun üretimi bile çip krizinden etkileniyor[4].

Salgının başında evlere kapandığımız dönemde, dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve oyun sistemlerinin satışları hızlandı ve azalan üretim nedeniyle otomobil üreticileri tarafından doldurulamayan çip kapasitesini aldılar. Bu artış halen sürüyor. Bilgisayar üreticileri % 40-45 gibi artan üretim planları yapıyorlar.

Diğer yandan, son yıllarda evlerimizdeki cihazların bir çok yerinde çipler var. Robot süpürgeyi tahmin ediyorsunuzdur ama örneğin çamaşır makinalarında, “çamaşır tartımı” da bir çip ile oluyor. Akıllı televizyonları söylemeye gerek yoktur herhalde. Buzdolapları, bulaşık makinaları, elektrikli diş fırçaları, çay-kahve makinaları, mikrowave fırınlar vsvs..

Bunların üretiminde mart ayından bu yana sıkıntı konuşuluyor. Dünyada üretimin çip eksikliği yüzünden % 10 kadar düştüğü raporlandı[5]. Bu durumun en az 2022 başına kadar süreceği tahmin ediliyor.  Bu nedenle bazı günlük aletler  bu çipler olmadan ya da eski model ve daha yavaş, daha az iş yapan çiplerle üretilecek.

Yani eğer evleniyorsanız veya ev yenileme projesi başlatmışsanız, çamaşır makinası, buzdolabınızı veya bulaşık makinası almayı planlıyorsanız, bulamayabilirsiniz, bulduğunuz aradığınız en son teknoloji olmayabilir ya da 2 yıl öncesine nazaran çok daha pahalıya mal olacak.

OLED ve LCD Ekranlar Sorunlu, Akıllı Telefonlar da Sıkıntı Yaşayacak

Marttan bu yana 1 dolarlık ekran sürücüsü çiplerinin kıtlığı, OLED veya LCD ekranla donatılmış her şey için yaklaşmakta olan bir fiyat artışı dalgasının sinyalini veriyor. Bu, akıllı saatler ve telefonlardan tabletlere, dizüstü bilgisayarlara, monitörlere, akıllı cihazlara, TV’lere ve araba bilgi-eğlence sistemlerine kadar her şeyin üretim maliyetinin daha yüksek olacağı anlamına geliyor.

Samsung  nisan ayında bileşen eksikliğinin TV üretimini etkileyeceği konusunda uyardı. Bunun etkileri,  artan etiket fiyatlarında halinde. Örneğin, daha büyük TV modelleri, geçen yaza göre ortalama yüzde 30 daha pahalı.

Apple ve Samsung gibi şirketler, salgın başlangıcında cihazları stoklamak konusunda öngörüye sahip olduklarından ve çip sıkıntısından etkilenenlerden daha gelişmiş tedarik teknolojisi kullandıklarından, etkilenmekten kaçınmayı başardılar. Ama bu şimdiye kadardı. Tim Cook kısa süre önce kısıtlı silikon tedarikinin ve yardımcı bileşenlerin eksikliğinin iPhone ve iPad satışlarını etkileyeceğini açıkladı. Daha küçük akıllı telefon üreticilerinin sıkışmayı hissetme oranları daha yüksek.

Fiyatlar Yükseliyor

Tersine üretici firmalar da başka sorunlar yaşıyorlar. Örneğin Reuters’ın marttaki haberine göre Beyaz eşya firmalarında kar marjları, kıtlık nedeniyle daha da daralıyor. Xiaomi firmasına bağlı elektrikli süpürge markası olan Dreame Technology, mikroişlemci ve flash bellek yongası sıkıntısıyla başa çıkmak için pazarlama bütçesini azalttı ve tedarikçilerle ilişkileri yönetmek için fazladan eleman aldı.

Dolayısıyla, tüketiciye ulaşan fiyatlar, talebin arzı karşılayamaması + taşıma ücretlerindeki artış nedenleriyle yükseliyor.

Salgın Döneminde Ne Oldu da Çip Sıkıntısı Yaşanıyor?

Bugünlerde dünyayı en çok rahatsız eden konularından birisi, salgınla başlayan süreçte maalesef “yonga tedarik sorunu” yaşanıyor. Bunun nedenlerini “ABD-Çin Ticaret Savaşı, Karantina nedeniyle üretim azalması, sonbaharda satıcıların stoğa mal alma çabası, taşımacılıktaki sıkıntılar, iklim değişikliği nedeniyle üretim sıkıntıları” diye özetleyelim ve detayına şöyle bakalım;

1. 2020’ye, son 2-3 yıldan beri sürmekte olan ama 2019’da alevlenen ABD-Rus Ticaret Savaşı ile girdik. Bu dönemde Yarı İşlemci Pazarına, dünyanın en büyük cep telefonu üreticilerinden birisi olan Huawei’e “işlemci satılmayacak” talimatı verildi.
2. Yonga –teknolojisi değilse de– üretiminin büyük bir kısmı Uzakdoğuda yapılıyor (Aşağıda pazar paylarını görüyorsunuz, % 28 TSMC ve % 13 UMC ikisi de Taiwan firması, arkadan % 11 ile gelen SMIC Çin, % 10 ile gelen Samsung Güney Kore Yani % 62 bu 4 firmanın payı)

1. 2020 yılının ilk 2 çeyreği Covid-19 salgını nedeniyle önce belirsizlik, sonra kapanmalar ve de talep azalması yüzünden büyük üretim kayıpları ile geçti.
2. Otomotiv üreticileri de bu dönemde üretimi –azalan talebe bağlı olarak– azalttılar.
3. Bu üretim ve dolayısıyla da satışların azalması bir yandan da “tedarik zinciri taşımacılığı”nı zorladı ve bazı aksamalarla birlikte fiyat patlamaları gördük.
4. Tam tersine, 2020 sonbaharında talep patladı. Çünkü son 20-30 yılın “Just-in-Time” modeli olan stoklama şeklinin, bir acil durumda kötü tepeceği anlaşıldı ve tüm dünyadaki tüccarlar, sonbaharda stoğa talep yaptılar. (Nitekim, Dünyanın en büyük işlemci üreticisi olan TSMC yani “Taiwan yarı iletken üretim firması” 4.çeyrekte satışların % 27 arttığını söylüyor. Gerçi “araba için işlemci” pazarı halen toplam işlemci pazarının % 3’ü durumunda..)
5. Bir yandan da salgından korunma nedeniyle, insanlarda toplu taşımadan kaçtı (servis gibi) ve araba satın alma motivasyonu yükseldi.
6. Diğer yandan işlemci endüstrisi diğer alanlarda da yükselen taleple uğraşıyor (evde yaşamanın getirdiği ilave bilgisayar ya da tüketici elektroniği, oyun konsolları vs ihtiyaçları arttı).
7. Talepteki beklenmedik artış, kıtlığın tek faktörü değildi: Bir dizi öngörülemeyen felaket de yarı iletken tedarik zincirini karıştırdı. Şubat ayında Teksas’ta korkunç bir soğuk, en iyi yonga üreticilerindeki fabrikaları kapattı. Tayvan’da kuraklık en büyük üretici TSMC’yi zorluyor. Ardından, mart ayında, endüstri için önemli bir çip tedarikçisi olan Japonya’daki Renesas’taki bir fabrikada yangın çıktı.

Bu yazıda otomotiv ve eşya sektöründeki durumu anlattık. Bir sonraki yazıda, daha genel olarak çip krizini anlatacağız.

[1] İşlemci Sıkıntısının 2023’e Sarkacağı Konuşuluyor

[2] Wiki-Turk : Yonga (Chip) Türleri

[3] Chip shortage expected to cost auto industry $110 billion in revenue in 2021

[4] These 169 industries are being hit by the global chip shortage

[5] Fridges, microwaves fall prey to global chip shortage

Füsun Sarp Nebil yazdı:   Elektrikte Kurulu Güç 98 GW, Yıl İçinde Anlık Maksimum Kurulu Güç İhtiyacı 50 GW, Kesintisinin Nedeni ise 5 GW Eksik Olması

FÖŞ PARANALİZ : Türkiye’de Dijital Altyapı ve İnternetin “Hal-i Pürmelali”

Küresel çip krizi büyümeye devam ediyor