ABD – Çin savaşı çıkabilir mi? / Project Syndicate JOSEPH S. NYE, JR. Makalesi

Thukydides, antik Yunan dünyasını parçalayan savaşı iki nedene bağladı: Atina gücünün yükselişi ve bunun yerleşik güç Sparta’da yarattığı korku. Yeni bir soğuk veya sıcak savaşı önlemek için ABD ve Çin, değişen güç ilişkilerine dair abartılı korkulardan ve yanlış algılamalardan kaçınmalıdır.

CAMBRIDGE – Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, geçtiğimiz günlerde ABD ile ikili ilişkilerin sıfırlanması çağrısında bulunduğunda, bir Beyaz Saray sözcüsü, ABD’nin ilişkiyi güçlü bir konum gerektiren güçlü bir rekabet olarak gördüğünü söyledi. Başkan Joe Biden’ın yönetiminin sadece Trump’ın politikalarını tersine çevirmediği açıktır.

NOURIEL ROUBINI, ABD’deki toparlanmanın Main Street’i daha da kötüleştirecek başka bir piyasa çılgınlığı dalgasına doğru ilerlediğinden endişe ediyor.

Thukydides’in Peloponnesos Savaşı’nı Sparta’nın Atina’nın yükselmesinden korkmasına atıfta bulunan bazı analistler, ABD-Çin ilişkisinin yerleşik bir hegemon ile giderek daha güçlü bir rakiple karşı karşıya getiren bir çatışma dönemine girdiğine inanıyorlar.

O kadar karamsar değilim. Benim görüşüme göre, ekonomik ve ekolojik karşılıklı bağımlılık gerçek bir soğuk savaş olasılığını azaltmaktadır, çok sıcak bir savaş değildir, çünkü her iki ülkenin de birkaç alanda işbirliği yapma teşviki vardır. Aynı zamanda, yanlış hesaplama her zaman mümkündür ve bazıları, Birinci Dünya Savaşı’nda olduğu gibi, felakete doğru ‘uyurgezerlik’ tehlikesini görürler.

Tarih, değişen güç dengeleri hakkındaki yanlış algı vakalarıyla doludur. Örneğin, Başkan Richard Nixon 1972’de Çin’i ziyaret ettiğinde, gerileyen Amerika için büyüyen bir Sovyet tehdidi olarak gördüğü şeyi dengelemek istedi. Ancak Nixon’un düşüş olarak yorumladığı şey, Amerika’nın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yapay olarak yüksek küresel üretim payının gerçekten normale dönmesiydi.

Nixon çok kutupluluğu ilan etti, ancak bunu yirmi yıl sonra Sovyetler Birliği’nin sonu ve Amerika’nın tek kutuplu anı izledi. Bugün, bazı Çinli analistler Amerika’nın direncini hafife alıyorlar ve Çin’in hakimiyetini tahmin ediyorlar, ancak bu da tehlikeli bir hesap hatası olabilir.

Amerikalılar için Çin’in gücünü olduğundan fazla veya küçümsemek aynı derecede tehlikelidir ve ABD, ikisini de yapmak için ekonomik ve politik teşviklere sahip gruplar içermektedir. Dolar cinsinden ölçülen Çin ekonomisi, ABD ekonomisinin yaklaşık üçte ikisi büyüklüğünde, ancak birçok ekonomist, Çin ve Amerika büyüme oranları hakkında varsayımlara bağlı olarak, Çin’in 2030’larda ABD’yi geçmesini bekliyor.

Amerikan liderleri bu değişikliği yapıcı bir ilişkiye izin verecek şekilde kabul edecekler mi yoksa korkuya yenik düşecekler mi? Çinli liderler daha fazla risk alacak mı, yoksa Çinli ve Amerikalılar değişen bir güç dağılımı altında küresel kamu malları üretiminde işbirliği yapmayı öğrenecekler mi?

Thukydides’in antik Yunan dünyasını parçalayan savaşı iki nedene bağladığını hatırlayın: yeni bir gücün yükselişi ve bunun kurulu güçte yarattığı korku. İkinci neden, ilki kadar önemlidir. ABD ve Çin, yeni bir soğuk veya sıcak savaş yaratabilecek abartılı korkulardan kaçınmalıdır.

Çin, dünyanın en büyük ekonomisi olmak için ABD’yi geçse bile, milli gelir jeopolitik gücün tek ölçüsü değildir. Çin yumuşak güçte ABD’nin oldukça gerisindedir ve ABD askeri harcamaları Çin’in neredeyse dört katıdır. Çin’in askeri yetenekleri son yıllarda artarken, askeri dengeye dikkatle bakan analistler, Çin’in ABD’yi Batı Pasifik’ten dışlayamayacağı sonucuna varıyor.2

Öte yandan, ABD bir zamanlar dünyanın en büyük ticaret ekonomisi ve en büyük iki taraflı kredi sağlayıcısıydı. Bugün, ABD için 57 iken, yaklaşık 100 ülke Çin’i en büyük ticaret ortağı olarak kabul ediyor. Çin, önümüzdeki on yılda Kuşak ve Yol Girişimi ile altyapı projeleri için 1 trilyon dolardan fazla borç vermeyi planlarken, ABD yardımları kesti. Çin, hem pazarının büyüklüğünden hem de denizaşırı yatırımlarından ve kalkınma yardımlarından ekonomik güç elde edecek. Çin’in ABD’ye göre genel gücü muhtemelen artacaktır.1

Yine de, güç dengelerini yargılamak zordur. ABD, Çin’in kırılganlık alanlarıyla çelişen bazı uzun vadeli güç avantajlarını koruyacak.

Biri coğrafya. ABD, dost kalması muhtemel okyanuslar ve komşularla çevrilidir. Çin’in 14 ülkeyle sınırı var ve Hindistan, Japonya ve Vietnam ile bölgesel anlaşmazlıklar, sert ve yumuşak gücüne sınırlar koyuyor.

Enerji, Amerika’nın avantajlı olduğu bir başka alandır. On yıl önce, ABD ithal enerjiye bağımlıydı, ancak kaya devrimi Kuzey Amerika’yı bir enerji ithalatçısından dönüştürdü.

ABD’nin de demografik avantajları var. Nüfus açısından küresel sıralamada (üçüncü) olması beklenen tek büyük gelişmiş ülkedir. ABD nüfus artış hızı son yıllarda yavaşlarken, Rusya, Avrupa ve Japonya’da olduğu gibi negatife dönmeyecek. Bu arada Çin, haklı olarak ‘zenginleşmeden önce yaşlanmaktan’ korkuyor. Hindistan yakında en kalabalık ülke olarak onu geçecek ve işgücü 2015’te zirveye ulaşacak.

Amerika ayrıca yirmi birinci yüzyılın ekonomik büyümesinin merkezi olan kilit teknolojilerde (biyo, nano, bilgi) ön planda olmaya devam ediyor. Çin, araştırma ve geliştirmeye büyük yatırım yapıyor ve bazı alanlarda iyi rekabet ediyor. Ancak dünyanın en iyi 20 araştırma üniversitesinden 15’i ABD’dedir; Hiçbiri Çin’de değil. Pax Sinica ve Amerika’nın düşüşünü ilan edenler, tüm güç kaynaklarını hesaba katmıyorlar. Amerikan kibirleri her zaman bir tehlikedir, ancak aşırı tepkiye yol açabilecek abartılı korku da öyledir. Aynı derecede tehlikeli olan, yükselen Çin milliyetçiliğidir ve bu, Amerikan düşüşüne olan inançla birleştiğinde, Çin’i daha büyük riskler almaya yöneltir. Her iki taraf da yanlış hesaplamaya dikkat etmelidir. Sonuçta, çoğu zaman karşılaştığımız en büyük risk, kendi hata kapasitemizdir.

Çeviren:  Can İlker, Ekonomist, ParaAnaliz yazarı