Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz: Bütçe Giderlerinden ”Sermaye Transferleri” Hangi Kurumlara Gidiyor?

Hazine ve Maliye Bakanlığı, Mayıs 2021 Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nu yayımladı. Bu raporda bütçe gider ve gelirlerinin Mayıs ayı gerçekleşmeleri, hem cari yıl hem de bir önceki yıl bütçeleri içindeki paya göre karşılaştırılıyor. Bütçe giderleri, uluslararası standartlara (GFS) uygun olarak hazırlanan Analitik Bütçe Sınıflandırmasındaki “Ekonomik Sınıflandırma” baz alınarak gözlemlenebiliyor.

Bu yıl 1,3 trilyon TL’lik bütçe giderlerinin öne çıkan kalemleri hemen hemen her yıl olduğu gibi cari transferler, personel giderleri ve borç faiz giderleridir. En dar kapsamlı gider kalemi, bütçe giderleri içindeki payı ortalama %1-3 aralığında olan sermaye transferleridir. Ancak Mayıs ayında daha önce rastlanmayan şekilde bu kalemde bir hareketlenme var.

Sermaye transferleri 2021 yılı ilk çeyrekte 2020 yılı ilk çeyreğe göre %46 artmıştı. Mayıs 2021’de ise 2020 Mayıs ayına göre %151 artış gerçekleşti. Bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı 2020 yılında %8,3 iken 2021 yılında %16 oldu.

Sermaye transferleri, karşılıksız olarak yapılan bir bütçe gideridir. Kişi veya kurumların bina vb inşaat işi, ulaşım aracı, makine-demirbaş gibi sermaye niteliğindeki harcamalarını karşılamak için yapılan ve vergi gelirlerimizle finanse edilen bütçemizden yapılan kaynak aktarımlarıdır.

Tanımdan da görüldüğü gibi bu transferler karşılıksızdır ve bu ay acaba hangi kurumlara aktarım gerçekleşti? Kamu hesaplarındaki şeffaflık ile ulaşılabilen belgeler sayesinde bazı tespitlerde bulunabilirim:

Bu transferler yurtiçine ve yurtdışına gerçekleştirilir. Yurtiçi sermaye transferleri; öncelikle kamu ekonomik birimlerine (Genel/Özel Bütçeli İdareler, Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar, Yerel Yönetimler, SGK, KİT, Döner Sermaye, Fonlar, kamu bankaları) yöneliktir. Bu kamu ekonomik birimlerinin dışında kalan diğer kamu kurumlarına, özel teşebbüslere, STK’lara, vakıf üniversitelerine, hane halklarına vb. yapılan sermaye transferleri de vardır. Ayrıca Türk Kültür Varlığının Korunması ve tanıtımına, siyasi tanıtıma, Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüklerine, Kalkınma Ajanslarına, üniversite ve kamu kurumu ile savunma ve uzay sanayii Ar-Ge projeleri dahil çeşitli proje giderlerine transfer yapılır.

Yurtdışı sermaye transferleri de dış ülkelere (KKTC ve diğer ülkeler), uluslararası kurum ve kuruluşlara veya yurtdışında bulunan eğitim kurumlarına (Türki devletlerdeki üniversiteler gibi) sermaye birikimi amacıyla veya sermaye nitelikli mal ve hizmetlerin finansmanı amacıyla karşılıksız olarak aktarılır.

Dolayısıyla bir mali yılda sermaye transferi alabilecek kurum sayısı 253 adettir. Yurtiçi transferler, yurtdışı transferlerden birkaç kat daha fazladır. Transferler tüm bu kurumlar aracılığıyla gerçekleştirilir ve bu kurumların detay hesap planlarında görülür.

2021 yılının ilk dört ayında geçen yıla göre TÜBİTAK’ın desteklediği Ar-Ge projelerinin yürütülmesiyle gerçekleştirilen sermaye transferleri ön planda iken, Mayıs ayında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın KÖYDES projeleri için sermaye transferleri ön plana çıkmış durumda. Bu transfer ilgili bakanlığın sermaye transferi detay kodundan izlenebiliyor. Ayrıca pandemi nedeniyle Mayıs ayı içinde verilen hibeler de yine ilgili bakanlığın detay kodlarında mevcut.

Yazının tamamı burada.