Merkez Bankasının Analitik bilançosu üzerinden likiditeyi izleyebilir miyiz? Bu sorunun cevabını arayalım!

Değerli okuyucu, merkez bankasının nasıl bir para politikası izlediğini anlamak için muhakkak suretle merkez bankasının bilançosunu tanımak ve nasıl çalıştığını bilmek gerekmektedir. Merkez Bankasının kendi bilançosunu ayrıntılı olarak anlattığı bir dokümanı bulunmaktadır. Bu çalışmada tek tek hesapları anlatmak yerine analitik bilançonun işleyişi ve bunun günlük likiditeye olan etkisi incelenecektir.

Analitik bilanço, TCMB Bilançosu kalemlerinin belirli parasal büyüklükleri ifade etmek üzere toplulaştırılması ve netleştirilmesi yoluyla oluşturulmaktadır. Analitik bilançonun temel amacı, TCMB’nin önemli yükümlülüklerinin nasıl oluşturulduğunun gösterilmesi, TCMB ile kamu ve bankacılık kesimleri arasındaki ilişkilerin sergilenebilmesidir (Serdengeçti, 1997).

Yukarıda gördüğünüz tablo üzerinde TCMB analitik bilançosunun kalemleri gösterilmektedir. Analitik bilançonun aktif tarafındaki kalemlerle başlayalım. Dış varlıklar kalemi, büyük ölçüde TCMB’nin sahibi olduğu tüm yabancı para cinsinden paraları ve altınları göstermektedir. İç varlıklar kalemi ise; TCMB’nin sahip olduğu devlet iç borçlanma tahvillerini gösteren “Hazine Borçları” ve TCMB’nin ihracatçılara verdiği kredilerin kaydedildiği “Bankacılık Sektörüne Açılan Krediler” kalemlerinden oluşmaktadır. Değerleme Hesabında ise, TCMB bilançosunda yer alan döviz ve altının, TL karşısındaki değişimleri yansıtılmaktadır. Dış varlık artışı, iç varlık artışı ve değerleme hesabındaki artış likiditeyi artırmaktadır.

Analitik bilançonun pasif tarafındaki kalemlerle devam edelim. Görüldüğü üzere bu tarafta iki temel kalem vardır. Bunlardan dış yükümlülükler TCMB’nin döviz cinsinden yükümlülüklerine gösterirken, merkez bankası parası TCMB’nin TL cinsinden yükümlülüklerini(P2.A.a-b) göstermektedir.

Dolaşımdaki Para, şu an Türkiye ekonomisi içinde dönen fiziksel TL’yi göstermektedir. Kamu sektörü mevduatı, hazine ve bazı kamu kurulumlarının TCMB’de tuttukları mevduatları göstermektedir.

APİ (Açık Piyasa İşlemleri) ise, TCMB’nin tüm bahsi geçen hesapların hareketlerinde doğan likidite açığı/fazlasını düzenlemek için yaptığı piyasa işlemlerine verilen isimdir.

Dolayısıyla aşağıdaki eşitliği yazabiliriz.

-(∆Dolaşımdaki para +∆Kamu Mevduatı +∆Fon Hesapları + ∆Banka Dışı Mevduat) +∆Değerleme Hesabı +∆Net Dış Varlıklar +∆İç Varlıklar = Likidite Durumu

Likidite durumu negatif çıkarsa likidite açığı olduğu aksi durumda ise likidite fazlası olduğu anlaşılmaktadır. Likidite durumuna göre TCMB açık piyasa işlemlerini gerçekleştirecek ve gün sonunda ortaya çıkacak net rakam bankalar mevduatı hesabında görülecektir.

Likidite Durumu + ∆API = ∆Bankalar Mevduatı

Daha ayrıntılı bilgi için :

New Monetary Analysis Tool

Dr Engin YILMAZ