FÖŞ yazdı: Ekonomide umuda yolculuk

Sevgili Başkanım ekonominin ikinci çeyrekte %20 büyüyeceğini ilan edince, FÖŞ de “Ehh, bana iş kalmadı” deyip bir kafa tatiline çıktı.  Olmec ve Maya kültürü hakkında bilgilerimi pekiştirmek için Yucatan Yarımadası’na gittim.  Ruh çağırma alemi esnasında, haydutlar kampı bastı, istenmeyen olaylar oldu. Birden kendimi gözleri ve elleri bağlı, Bolivya’nın balta girmez ormanlarında esir buldum.  Neyse ki gerillalar kimsenin benim için fidye ödemeyeceğini ve hiçbir istihbarat bilgisine de sahip olmadığımı kavrayıp beni serbest bıraktılar. Bu yüzden biraz yazılara ara verdik.

Vatana dönüşte, Haziran güven anketleri yaz ayları için umuda yolculuğun başladığını ilan ediyordu. Haziran’da 5 bileşkenden oluşan Ekonomik Güven Endeksi 7 puan kadar arttı, fakat hala “iyimserlik sınırı” olan 100’ün altında. Olsun, daha Haziran, bunun Temmuz’u var.

 

Ama, MUSIAD-SAMEKS bileşik Tedarik Yöneticileri Endeksi artan iyimserliğin ekonomik aktiviteye yansımadığını gösteriyor.  Haziran’da takriben 1 puan daralarak 50 civarına düştü, yani ekonomik aktivitede genişleme nerdeyse fren yaptı.

 

Sonra, dün Betam araştırmasını okudum. Nowcast modellerine göre 2Ç2021’de Ç-Ç GSYH 0.1 puan kadar daralabilirmiş.

Odin Aşkına, nereye uçuyor bu ekonomi?  Çok uzun ve çileli bir Covid-19 kışı akabinde insanların normalleşmeyle umuda kapılması gayet doğal. Fakat, 3Ç2021’de ekonominin yüksek uçuşa geçeceğine dair somut kanıt bulamadım doğrusu.  Birlikte inceleyelim.

 

Hükümetin en çok övündüğü konu ihracatta patlama. Eyvallah, doğrudur. Ama, emtia enflasyonu yüzünden ithalat da oldukça hızlı artıyor ve dış ticaret açığı kapanmıyor:

 

Rusya ve Almanya’nın turist yollamaya başlaması ile turizmde $20 milyar gelir hedefi konuşulmaya başladı bile. Henüz erken.  Covid-19 bitmedi. İngiltere yeni dalga eşiğinde. Rusya’da durum çok kötü, günlük vaka sayısı 20 bin civarında. Türkiye’de vaka sayısı 5 binin altına inmiyor, çok bulaşıcı olan Delta ve Delta + varyantları teşhis edilmeye başlandı. Bu yaz yeni kapanmalar ihtimal dışı değil, turist akımı da akamate uğrayabilir.  Turizmde hasılatı ancak Temmuz sonunda ölçebileceğiz.

Ek olarak an itibarıyla Brent $77/varil. Bazı kaynaklar fiyatın $80’e gidebileceği tahmin ediyor. Ben emin değilim.  Tam aksine, aralarında anlaşmazlık çıkan OPEC üyeleri fiyat savaşına da girebilir.

 

Nihaytinde, cari açık beni çok endişelendirmiyor. Endişelendiren şu:  Cari açık finansmanı çok zayıf. Sadece banka kredileri ve bazı büyük şirketlerin Euro-tahvil ihraçları ile işi götürüyoruz. Halbuki, sürdürülebilir büyüme için çok daha yaygın FX tahvil ihracı, bankaların dış borç yenileme oranını %150’lere çekmesi ve tabii ki Yabancı Doğrudan Sermaye gerekecek. Bunlar ortada yok. Sadece iç tasarruflar ve para arzı ile büyüyemeyiz.

 

Zaten içerde de krediler iyice yavaşlamış durumda. Aşağıda size kredilerde trendi betimleyen 13 haftalık yıllıklandırılmış hareketli ortalama grafiğini veriyorum. Halen krediler bu ölçüme göre %8-9 civarında genişliyor. Kaliteli büyüme için bu oranın %25’lere kadar yükselmesi gerekecek.

 

 

Bankalar daha fazla kredi veremez  mi?  Verebilirler, bilançolar hala oldukça likit, fakat bir sorun var. O da enflasyon. TUIK’e göre yıllık bazda %17.5’u aştı, ENAG’a göre bunun iki misli düzeyde.  Bakın, iç talebi genişletirsek, Yİ-ÜFE TÜFE’ye yansır ve enflasyon travması yaşarız. Bu yüzden TCMB faiz indirmiyor, indiremez de.  BDDK de kredi vadelerini kısaltarak iç talebi frenlemeyi amaçlıyor.

 

O zaman hesap basit. Dış açık devam edecek (ekonomiyi daraltır).  İç talebin fazla genişlemesine izin yok, çünkü fevkalade ve yıkıcı ölçüde enflasyonist olur.  Para politikası bu enflasyonist şartlarda gevşetilerek ekonomiye destek verilemez. Bütçeye gelince, hükümet kesenin ağzını iyice kapattı. Tam normalleşme başladığı gün, geçici işsizlik ödeneği kesildi. Aşağıda faiz-dışı denge grafiğini göreceksiniz. Bir anlamda kamunun ekonomiye saldığı gelirin göstergesi diyebiliriz. Orada da fazla var, yani hükümet çok harcamaya niyetli değil.

İşte bu yüzden harkulade bir turizm sezonu geçirsek de, ekonomide en fazla mütevazi bir canlanma göreceğiz. 4Ç2021’i ise Fed belirler.  Fed tahvil alımlarını kısma kararı alırsa, ya da ABD’de enflasyon %5 gibi onlar için beyin üşüten bir düzeye çıkarsa, bizim gibi Gelişmekte Olan Ülkeler dış finansman darboğazı yaşar.

 

Bu makaleyi İstanbul Ekonomik Araştırmalar’ın bir grafiğiyle bitirmek isterim. Hani, girizgahta dedim ya, resmi anketler umuda yolculuk müjdesi veriyor diye?  Politik anketler tam tersini söylüyor.

Önümüzdeki 12 ayda ekonominin daha da kötüye gideceğini düşünenler iyimserlere nerdeyse 2 çekiyor.  Harcamalar ve yatırım beklentilerle yönlendirilir. Eğer IEA’ın anketi halkın düşüncesini temsil ediyorsa, zaten fazla bir harcama iştahı da yok.

 

Özetle, bu sene canlı bir istihdam pazarı beklemek, cebimize giren gelirin reel olarak artacağını düşünmek için neden bulamadım henüz.

 

FÖŞ video: Enflasyon Kesenizi Nasıl Boşaltıyor?

 

FÖŞ yazdı: Büyüyen ekonomi mi, TUIK’in burnu mu?

 

 

FÖŞ yazdı: Rant ekonomisinden “çökme” ekonomisine nasıl geçtik?