Dr Ali Orhan Yalçınkaya:  Kasım’da “Enflasyon” Başkadır

Kasım ayında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) piyasa beklentilerinin (yüzde 2.88) oldukça üzerinde yüzde 3.51 oranında artarken bir önceki ay yüzde 19.89 olan yıllık enflasyon yüzde 21.31’e  yükseldi. Kasım enflasyonu 2018 yılı Eylül’ünden bu yana  görülen en yüksek aylık artış olduğu gibi 2003‘ten bu yana tüm Kasım aylarının da en yüksek değeri oldu. Son enflasyon raporunda TCMB, 2021 yılı enflasyon tahminini yüzde 14.1’den yüzde 18.4’e yükseltmişti.

Bilindiği üzere Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı enflasyon ve işsizlik gibi verilerin, gerçeği yansıtmadığı eleştirisi uzun zamandır yapılmaktadır.

Bir grup akademisyen tarafından Türkiye’deki enflasyonun saatlik, günlük ve aylık olarak açıklanması amacıyla kurulan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), geçtiğimiz yılın Eylül ayından bu yana günlük fiyat değişimlerini takip ederek aylık olarak Tüketici Fiyat Endeksi açıklamaktadır.

Kasım’da ENAGrup Fiyat Endeksi (E-TÜFE) TÜİK’in açıkladığı yüzde 3.51’lik aylık enflasyonun 640 baz puan üzerinde yüzde 9.91 oranında artış olduğunu ortaya koymaktadır. E-TÜFE’deki 12 aylık artış oranı ise yüzde 58.65 oldu.

Ocak-Kasım 2021 döneminde ise enflasyon TÜİK verisine göre yüzde 19.82, ENAG’a göre yüzde 57.58 olarak gerçekleşmiştir.

Bir başka ifadeyle geçtiğimiz 11 ayda ortalamada E-TÜFE’deki artış TÜFE’nin 2.9 katıdır.

Ana harcama grupları itibarıyla Kasım ayında artışın yüksek olduğu gruplar sırasıyla yüzde 5.95 ile enerji ve yüzde 3.92 ile gıda, yüzde 3.67 ile temel mal grubu ve yüzde 1.88 ile hizmet grubu olmuştur.

TÜİK alt grupları gösterge olarak alındığında ise E-TÜFE’de en yüksek artışlar sırasıyla yüzde 21.1 ile eğlence ve kültür, yüzde 17.0 ile sağlık ve yüzde 16.41 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu.

Aylık enflasyona en fazla katkı 1.05 yüzde puan ile gıda ve alkolsüz içecekler grubundan gelirken onu 0.95 yüzde puan ile ulaştırma ve 0.49 yüzde puan ile konut grubu izledi.

Gıda fiyatları aylık bazda yüzde 3.92 oranında artarken bu grupta yıllık enflasyon bazın da etkisiyle yüzde 27.4’ten yüzde 27.1’e geriledi. Son enflasyon raporunda 2021 yılı için gıda enflasyonu yüzde 15.0’ten yüzde 23.4’e revize edilmişti.

İşlenmemiş gıda fiyatları aylıkta yüzde 2.93 oranında artış kaydetmiş olsa da yıllıkta baz etkisiyle yüzde 29.2’den yüzde 25.2’ye geriledi. İşlenmiş gıda fiyatları ise aylıkta yüzde 4.83 oranında artarken yıllıkta yüzde 25.7’den yüzde 28.9’a yükseldi.

Çekirdek enflasyon göstergelerinden işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altını hariç tutan TÜFE-B endeksi aylıkta yüzde 3.22 oranında artarken bu grupta enflasyon yıllıkta yüzde 19.7’ye yükseldi.

TCMB’nin manşet enflasyon yerine takip etmeye başladığını duyurduğu gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altını hariç tutan çekirdek enflasyon göstergesi (TÜFE-C) ise aylık bazda yüzde 2.81 oranında artarak yıllıkta yüzde 16.8’den yüzde 17.6.’ya yükseldi.

Enerji fiyatları Kasım ayında yüzde 5.95 artarken yıllık enflasyon yüzde 25.8’den yüzde 32.1’e yükseldi. Temel mal fiyatları aylıkta yüzde 3.67 oranında artsa da yıllıkta yüzde 18.4 ile yatay seyretti. Dayanıklı mal grubu fiyatları aylıkta yüzde 4.06 oranında, giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar yüzde 1.65 oranında arttı.

Hizmetler grubunda ise aylık artış yüzde 1.88 olurken, yıllık enflasyon yüzde 15.4’ten yüzde 16.9’a yükseldi.

Kasım’da endekste kapsanan 415 maddeden, 34 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 36 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı. 345 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti. Fiyatı artan ve azalan ürünler farkının toplam ürün sayısına oranı üzerinden hesapladığımız Enflasyon Yayılım Endeksi ise yükselişini sürdürüyor.

Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) 2018 yılı Eylül’ünde görülen aylık yüzde 10.88 oranındaki enflasyondan sonra en yüksek ikinci yükselişini kaydederek Kasım ayında yüzde 9.99 oranında arttı. Böylece bir önceki ay yüzde 46.3 olan yıllık enflasyon yüzde 54.6 ile tarihi zirvesine yükselmiş oldu.

TÜFE ile Yİ-ÜFE arasındaki makas da 33.3 yüzde puan ile yeni bir tarihi farka çıktı.

Üretim için ana girdi olan ara malı fiyat değişimi yıllıkta Kasım’da yüzde 53.2’den yüzde 63.1’e yükseldi. En dikkat çekici artış ise enerji grubunda gerçekleşti. Bir önceki ay yüzde 72.6 olan yıllık enflasyon yüzde 90.3 ile tarihi seviyeye yükseldi.

Gerçekleşmeler üretici üzerindeki maliyet baskısının artmaya devam ettiğini ortaya koyarken, bu kanal üzerinden önümüzdeki aylarda ÜFE’ye gelecek dolaylı etkinin de süreceğini göstermektedir.

Dr Ali Orhan Yalçınkaya

Güldem Atabay: Türkiye’nin ekonomi politikasızlığı

Işık Ökte:  Değerli TCMB yöneticilerine çağrı

Enflasyon değerlendirmesi; ‘Piyasalarda Gözler 16 Aralık’a Çevrildi…’