El Arian: Delta varyantının bilinmezleri tıbbi ve ekonomik çözümleri zorlaştırdı

Yatırımcılar Delta varyantının önceki türlerden çok farklı olduğunu ve ekonomiye bir çok yönden zarar verebileceği görmüyorlar, kabullenmiyorlar, ya da unutmak istiyorlar. Velakin, uzmanlar çok kaygılı.  Zaten kendi ağırlığı yüzünden ivme kaybeden dünya ekonomisi Delta varyantının tüm Yerküre’ye hızla yayılmasından ağır zarar görebilir.  Dünyaca ünlü düşünür ve stratejist Muhammed el Arian Bloomberg.com için kaleme aldığı incelemesinde (Delta’s Unknowns Complicate Medical and Economic Responses) bu tehlikeleri ve olası çözümleri anlattı.

İncelemeye göre, salgınların ülkeden ülkeye sıçraması ve devletlerin ortaklaşmayı reddetmesi, hem sağlık, hem de ekonomi politikaları açısından yeni riskler yarattı. Makalede “Eğer enfeksiyonların aşılı bireylerin hastaneye yatmasını gerektirecek kadar ağır geçtiği görülürse, ekonomi politikaları hem arz hem de talep yönlü sıkıntılarla uğraşmak zorunda kalacak” ifadesi kullanıldı.

İncelemeden kritik paragrafları sizin için tercüme ettik:

Delta varyantının hızla dünyaya yayılıp baskın tür statüsüne erişmesi ile 18 aydır süren pandemiye sağlık ve ekonomi bağlamında çözüm üretmek zorlaştı. Sadece tıp biliminin edineceği bulgular oluşan belirsizliği çözecek.

Delta varyantı hakkında bildiklerimiz şunlar:  Birincisi, Delta şu ana kadar teşhis edilen en bulaşıcı ve öldürücü üst solunum yolları enfeksiyonu. İkincisi, Delta’ya yakalanmak ve ağır hastalanmak arasında zayıf bir bağlantı var. mRNA türü aşılar enfeksiyonu önlemese de hastaneye yatma ve can kaybını minimize ediyor.

Öte yanda bir şey daha biliyoruz:  Eğer dünya devletleri birbirinden bağımsız sağlık politikaları izler ve aşılama hızı değişkenliğini sürerse, Delta’dan daha öldürücü türlerin üremesi çok olası.

Şu ana kadar hiçbir devlet 3 hedefi birlikte gerçekleştiremedi. Bunlar, vaka sayılarını asgariye indirmek, sürü bağışıklığa erişecek ölçüde vatandaşı aşılamak ve yeni türlere karşı güvenlik kalkanı oluşturmak.

Devletlerin 3 hedef hususunda  değişkenlik gösteren performansları da pandemiyle baş etmeyi zorlaştırıyor. Örneğin, Avustralya yeni enfeksiyonları önlemede çok başarılı, ama aşılamada geri kaldı. İngiltere çok hızla vatandaşlarını aşıladı, ama kapanma ve kısıtlamalar bitince vaka sayısı yine patladı.     Güney Afrika Cumhuriyeti her üç başlıkta da sınıfta kaldı.

Yüksek sayıda enfeksiyonların sürmesi, virüse yeni mütasyonlar geçirme şansı tanıyor. Halen mRNA aşılarının Delta’ya direnci yüksek, fakat bu bağışıklık kaç ay sürer, bilmiyoruz. En sonunda, “uzun Covid” denen hastalığı atlattıktan sonra aylarca süren semptomların kaç kişiyi etkilediği soru işareti.

Bu soruların cevabı hastalıkla birlikte yaşayıp yaşayamayacağımız konusunu ve optimal para-bütçe politikalarının tasarımını belirsizliğe sokuyor.

Eğer aşılar Delta türüne karşı uzun süreli yüksek koruma sağlıyorsa, hükümetler iki  ayaktan oluşan ekonomi politikası izlemeli:  İlk ayak, parasal genişlemenin yavaşlatılması ve büyümeyi hızlandıracak bütçe politikaları ve yapısal reformların başlatılması olacak. İkinci ayak ise salgında zarar görenleri tazmin etmekten, beşeri sermaye oluşturmaya yönelik politikalara atlamak.

Eğer mRBA aşılarının bağışıklık etkisi kısa sürede düşüyorsa, hükümetleri çok zor bir ikilem bekliyor. Hem arz, hem de talep cephesinde patlak verecek sıkıntıları birlikte çözmek zorunda kalırlar. Ek olarak, bu senaryoda, mali varlıkların ralliyi sürdürmesi de güçleşecek.

Örnek vermek gerekirse, talep tarafında aniden solan özel sektör tüketim iştahının telafi edilmesi gerekecek. Arz tarafında ise daralan istihdam ve tedarik zincirlerinde bitmeyen kırılma ve aksamalar enflasyonun yükselmesine neden olacak.

Herkes pandeminin bitmesi ve dünyanın sürdürülebilir, yüksek tempoda büyümeye geçmesini arzuluyor. Fakat, bu gelecek kesin değil. Covid-19 aşılarının Delta ve ardından gelecek türlere karşı uzun süre bağışıklık sağlayıp sağlamadığının bilinmesi zaman alacak. Her senaryoda, aşılama kampanyalarının hızlandırılması şart. Hükümetlerin şimdiden pandemi sonrası yeni ekonomi politikalarının gerekliliği görüp plan yapması ve  sağlık sistemini yeni pandemileri önlemek hedefi üstüne inşa etmeleri şart.

 FÖŞ yazdı: Dünya  ekonomisi nereye koşuyor?

Raghuram Rajan:  Gelişen Ülkeler pandemiden çıkmakta geride kalıyor

Doların yükselişi Gelişen Piyasaları zorluyor