Dolar neden düştü?

Doların düşmesini sağlayan başlıca neden olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, kabine toplantısının ardından açıkladığı, kur farkını ödeme vaadi olarak gösteriliyor.

Açılanan döviz endeksli mevduat kararı ile birlikte dün 18,36 ile rekor kıran dolarda sert düşüş görüldü. Dün rekor tazeleyen dolar kuru, bu sabah da tarihi düşüşle 11,3 seviyesine kadar geriledi.

“FİZİKİ BİR FAİZ ARTIŞI”

Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölüm Başkanı Refet Gürkaynak, “Yapılan fiilen fiziki bir faiz artışı ama bunu enterasan bir şekilde yapıp nihayetinde o faizi ödemek zorunda kalınmayabileceği bir yapı var. Tehlikeli sonuçları olabilir” dedi ve ekledi: “Enflasyon ve döviz yükselecek ben bundan fayda sağlayacağım diyen insanlara aradaki fark size ödenecek dendi. Kurun iki misline çıkmasını bekliyorsanız ki geçtiğimiz dönemde çıktı… Eğer bunun yeniden olmasını bekliyorsanız o zaman TL mevduatın getirisi de sizin için %100… faiz artışı yapıldığı dediğim bu.” Dolar/TL dün 18.4 ile tarihi zirvesini görmüştü. Dün akşam saatlerinde kur 12.0 seviyesine kadar geriledikten sonra bu sabah 13.5 civarında işlem görüyor.

“1 MİLYAR DÖVİZ TL’YE GEÇTİ”

Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı “Dövize Çevrilebilir Mevduat” sistemine kamu ve özel bütün bankaların dahil olabileceğini söyledi. Çakar dün akşam saatlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni sistemi açıklaması sonrası 1 milyar dolar çözüldüğüne işaret ederek, “Bu ürüne Türk Lirası cinsinden ya da yabancı para cinsinden mevduatı tasarrufu olan müşterilerimiz müracaat edebilecekler. Gerçek kişiler için geçerli. Vade sonundaki faizli bakiyenizle o günkü kur seviyesinde paranızın geldiği noktada hangisi yüksekse onu alacaksınız. Bu maliyet Hazine tarafından karşılanacak” dedi.

“BANKALARDA CİDDİ BİR YÜK BIRAKACAK”

Doların düşmesinde etkili olan kararın olası getirilerini ve risklerini, geçmiş örneklerin sonuçlarını Ekonomist Murat Kubilay sozcu.com.tr’ye anlattı.

Dr. Murat Kubilay, “Mevcut uygulanan politikalar dövize talebi artırıyor ve bu durum hem dövizin fiyatının artmasına hem de yurt dışına ve yastık altına döviz çıkışına neden oluyor. Bu durumların ilki yüksek enflasyona ikincisi ise finansal sistemin sarsılmasına neden oluyor” sözleriyle mevcut durumu anlatırken yeni açıklanan araç için ise;

“Döviz olmayan ama döviz benzeri getiri sağlayan enstrümanlar kullanılmak isteniyor. Böylece uluslararası karşılığı olan döviz banknotları yerine, yalnızca Türkiye’de kabul edilen ama gerçek döviz kadar getiri sağlayan finansal araçlar yatırımcılara sunuluyor. Kurumlar için döviz endeksli tahvil ve daha çok bireyler için döviz getirili mevduat ön plana çıkıyor.”

“Nasıl bir sözleşme olacağı kesin bilinmemekle birlikte; muhtemelen TL mevduat getirisinin üstüne, varsa dövizin ek getirisi, eklenecek (götürüsü varsa düşülmeyecek). Tabii bu durum, dövizin yükselmeye devam etmesi halinde, bankalarda ciddi bir yük bırakacak. Bu kısmı da Hazine üstlenecek.” açıklamasında bulundu.

DOLAR’A TALEP ARTARSA FAİZ YÜKÜ ARTAR

Eğer bu tedbire rağmen döviz kurları hızlı bir şekilde yukarı giderse, Hazine’nin bu getirileri TL cinsi ödeyeceği için çok ciddi TL üretimi, yani parasal genişleme gerekeceğini dile getiren Kubilay, riskleri şu sözlerle anlattı:

“Sistemin kritik noktası güven; yani döviz mi yoksa dövize endeksli ama TL cinsi bir enstrüman mı sorusuna vatandaşın vereceği cevap.

Eğer doğrudan dövize talep sürerse, o zaman bu tahvil ve mevduatlar için ödenmesi gerekecek faiz yükü çok artar; önce devlet bütçesi bozulur ardından da ödenebilmesi için yaratılan TL’den dolayı enflasyon iyice patlar.

‘DÖVİZE TALEBİ YAVAŞLATABİLİR’

Eğer bu talep durursa, Hazine’ye yük kalmadan kur artışı durdurulur; olağan TL mevduat faiz yükünü sadece bankalar öder. Yani asıl mesele gerçek dövizle döviz benzeri arasındaki getiri farkı olmayacağına ikna olunması ve uluslararası geçerlilik olmamasının önemsenmemesi.”

İçinde bulunduğumuz durumun bir güven krizi olduğunu, yani sorunun TL’nin yetersiz getirisini aşmış durumda olduğunu belirten Kubilay, “Bu nedenle bu tip enstrümanlarla kur artışını tümden durdurmak zor, yavaşlatmaksa mümkün ama bütçedeki bozulma ve enflasyondaki artış pahasına” dedi.

Yatırımcılar bu enstrümanı tercih ederse, devletin en büyük getirisinin yastık altına giden dövizi durdurmak olacağına işaret eden Kubilay, “Böylece finansal sistemin aşırı fiziki döviz talebiyle sarsılma ihtimali ve neticesinde sermaye kontrolü endişesi gündemden düşer. Ancak tüm sistem güvene dayalı olduğu için, Erdoğan’ın seçime yaklaşan dönemde popülist politika uygulama ihtimali bulunduğu için, toplumda da Erdoğan’ın finansal tercihlerine ilişkin genel bir kanı olduğu için, iktidarın arzuladığı sonuçlara muhtemelen ulaşılamayacak. Özetle, mevcut döviz mevduatlarında bir çözülme zor, ancak dövize olan yeni talepte bir yavaşlama ihtimal dahilinde” dedi.

Altının onsu 1.789,30 dolar

Altının onsu, uluslararası piyasalarda saat 00.00 itibarıyla 1.788,10 dolardan işlem görüyor.

Borsa İstanbul Altın Piyasası’nda standart altının kilogram fiyatı, günü önceki kapanışa göre 36,62 kayıpla 751 bin 515 liradan tamamladı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), doların bugünkü efektif kurunu alışta 13,0135 lira, satışta 13,0656 lira olarak açıkladı. TCMB, önceki efektif kurunu alışta 17,4609 lira, satışta 17,5308 lira olarak belirlemişti.

Borsa İstanbul Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarı’nda işlem gören 20 Eylül 2023 vadeli tahvilin bugün valörlü işlemlerinin basit getirisi yüzde 20,86’dan, bileşik getirisi de yüzde 21,95’ten gerçekleşti.

Uluslararası piyasalarda, saat 00.00 itibarıyla euro/dolar paritesi 1,1282, euro/TL paritesi 14,4440, dolar/TL paritesi ise 12,7033 düzeyinde seyrediyor.